Astronomi

Patlayan Bir Yıldızın Kalbi 3 Boyutlu Olarak Haritalandırıldı

Yazan: Peter Dockrill

Çeviren: Şule Selçuk

Düzenleyen: Ümit Sözbilir

Özet: Yeni patlayan bir süpernova 400 yıldır çıplak gözle gözlemlenebilen ilk süpernova oldu. Bilim insanları bu patlayan yıldızın merkezine doğru derinlemesine incelediler ve bununla birlikte oluşan yeni kozmik yığınların moleküler başlangıçlarını tespit ettiler. Araştırmacılar SN 1978A’nın çekirdeğini milimetrik dalga boyunda (kızılötesi ve radyo dalgası arasında) gözlemlediler ve süpernovanın yapısını 3 boyutlu bir biçimde haritalandırdılar.

30 küsur yıl önce astronomlar çok nadir ve şiddetli bir kozmik olaya tanık oldular: 100 milyon Güneş yoğunluğunda parlayan ve bizden 168.000 ışık yılı uzakta olan bir yıldızın ölümü.

Süpernova 1978A olarak adlandırılan bu yıldızsal patlama o kadar parlaktı ki neredeyse 400 yıldır çıplak gözle gözlemlenebilen ilk süpernovaydı. Bilim insanları bu patlayan yıldızın merkezine doğru derinlemesine inceleme yapıp oluşan yeni kozmik yığınların moleküler başlangıçlarını tespit ettiler.

Araştırmacılar Şili’deki Atacama Büyük Milimetre Dizisini (ALMA) kullanarak, süpernovanın akıbetinde şekil alan yeni moleküllerin yapısını 3 boyutlu olarak analiz edip haritalandırabildiler. Ardından daha önce orada tespit edilmemiş yeni kimyasal elementlerin varlığını keşfettiler.

Virginia Üniversitesinden Astronom Rémy Indebetouw “30-35 yıl önce bu süpernova patladığında, astronomlar bu olayların yıldızlararası uzayı yeniden şekillendirmesi ve patlayan bir yıldızdan gelen sıcak, kızgın molozun en sonunda soğuyup yeni moleküller üreteceği ile ilgili çok az bilgi sahibiydiler. ALMA sayesinde kaynak yıldızın iç yüzünü ve süpernovaların gezegen inşa etmelerinin temel yolunu ortaya çıkaran soğuk ‘yıldız tozunu’ oluştuğunda görebiliyoruz.” dedi.

Süpernovaların yıldızların ölümünün habercisi olduğu ve uzayda onları çevreleyen her şeyi tehlikeye attıkları düşünülürse, yıkıcı güçleri ile bilinebilirler. Ancak aynı zamanda yeni yıldız ve gezegenlerin oluşmasını sağlayan kozmik tozları doğuran kimyasal tepkimeleri de üretirler.

Indebetouw ve arkadaşları ALMA’yı SN 1978A’nın çekirdeğini milimetrik dalga boyunda (kızılötesi ve radyo dalgası arasında) gözlemlemek için kullandılar ve patlayan yıldızın merkezinin içinde eşsiz bir an yakaladılar.

Bilim insanları Silisyum Biroksit (SiO) ve Karbon Monoksit (CO) de dâhil içinde yeni oluşmuş moleküllerin yerini ve miktarını ortaya çıkaran sonuçlarla birlikte süpernovanın yapısını 3 boyutlu bir biçimde haritalandırdılar.

SN 1987A’nın çekirdeğinin iç yüzüne hiç böyle yakından bakmamıştık ancak bilim insanları burada durmadı.

Ayrı bir çalışmada araştırmacılar ALMA’nın formil katyonu (HCO+) ve Sülfür Monoksit (SO) de dâhil süpernovanın içindeki önceden tespit edilmemiş moleküler oluşumların varlığını nasıl ortaya çıkardığını tanımladılar.

Indebetouw, “Bu moleküller daha önce hiçbir genç süpernova kalıntısında tespit edilmediler. Özellikle HCO+ çok ilginç, çünkü oluşumu patlama sırasında oluşan özel ve güçlü bir karışım gerektiriyor.” dedi.

Araştırmacılara göre bu yeni moleküller ile ilgili bilgiler diğer tespit edilmemiş oluşumların da çekirdekte olduğu ve moleküllerin ve kozmik tozların bu şiddetli olayların içerisinde nasıl doğduğu anlayışımızın baştan aşağı değişebileceği anlamına geliyor.

Cardiff Üniversitesinden Mikako Matsuura, “İlk kez bu tür molekülleri bir süpernovanın içinde bulduk ki bu da bizim bu patlamaların bir yıldızdaki tüm molekül ve tozu yok ettiği varsayımımızı sorgulamamızı sağladı.” diye açıklama yaptı.

Yoluyla
Dockrill, P. (2017, July 11). Scientists Have Mapped The Heart of an Exploded Star in 3D. ScienceAlert.

Şule Selçuk

Bilimsever. Mütercim Tercümanlık mezunu. Çevirmen/ Editör. Not: Profilimde paylaştığım yazılar, aksi belirtilmedikçe, altında belirttiğim kaynağın çevirisidir.

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu