Bilim TarihiBiyografi/OtobiyografiÖzgün İçerikTarih

Fernand Braudel ve Tarih Bilimine Katkıları

Yazan: Oraj Algın

Düzenleyen: Barış Bayraktar

Tarih metodolojisine getirdiği yenilikler ayrıca Akdeniz ve “II. Felipe Çağında Akdeniz Dünyası” isimli doktora teziyle gelmiş geçmiş en önemli tarihçilerden kabul edilen Fernand Braudel 1902 yılında Doğu Fransa’da dünyaya geldi. 1908 yılında Paris’e geldi ve 1920 yılında Sorbonne Üniversitesinin tarih bölümüne girdi. Cezayir’de bir süre tarih öğretmenliği yaptı. 1935 yılında Brezilya’daki Sao Paulo Üniversitesinde uygarlık tarihi dersleri vermeye başladı. Brezilya’dan dönerken gemide Annales okulundan L. Febvre ile karşılaştı ve onun tarih anlayışı Braudel’i çok etkiledi.

Annales okulu Strasbourg Üniversitesi tarih hocalarından Lucien Febvre ve March Bloch tarafından 1929 yılında Annales d’Histoire Economique et Sociale dergisi bünyesinde kurulmuştu. Bu okulun farklılığı Bütünsel Tarih Anlayışı’na göre hareket etmesiydi. O zamana kadar tarih biliminde egemen olan anlayış geleneksel anlayıştı. Bu anlayış olayları merkeze koyup toplumun ve insanların tarihini değil; bunun aksine büyük adamların ve tekil olayların tarihi üzerindeydi. Bu tarz tarih yazımı insanları ve toplumlarını pek çok yönden göz ardı eden bir anlayıştı. Annales Okulunun da karşı çıktığı tam olarak buydu. Onlar bu tarih anlayışından uzaklaşıp toplumları, insanları, çevreyi içine alan ve gelenekselcilerin geri plana ittikleri unsurları da ön plana çıkartmaya çalışacaklardı.

Fernand Braudel
Kaynak: Milliyet Blog

Esir Kamplarında Yazılan Doktora Tezi

L. Febvre’nin gemide Braudel’e verdiği tek fikir Bütünsel Tarih Anlayışı değildi. Bunun yanı sıra “II. Felipe ve Akdeniz Dünyası” olarak belirlediği doktora tezinin ismini de Febvre’nin önerisiyle “Akdeniz Dünyası ve II. Felipe”e dönüştürmüştü. Böylece vurgu II. Felipe’den Akdeniz Dünyası’na dönmüş oluyordu.

F. Braudel ileride adını tüm bilim camiasına tanıtacak olan doktora tezinin yazımına 1939 yılında başlamıştı ki kısa süre sonra 2. Dünya Savaşı patlak verdi. Fransa 1940’ta Almanya’ya yenilince Braudel, Almanlara esir düştü. Ömrünün iki yılını Mainz’de hapishanede geçirdikten sonra 1942-1945 yıllarını Baltık Denizi kıyılarında bulunan Lübeck’teki esir kampında geçirdi. Esaret yıllarında Braudel’in tezini yazması için bolca zamanı vardı. İşte Braudel’in ileride bahsedeceğimiz tarih anlayışı da ilk kez bu yıllarda ortaya çıkmaya başlamıştı. Savaş sonrasında 2 yıl boyunca esaret yıllarında hazırladığı yazmaları düzenledi ve birleştirerek 3 ciltten oluşan doktora tezini 1947 yılında Sorbonne’da savunup 1949 yılında “Akdeniz ve II. Felipe Çağında Akdeniz Dünyası” ismiyle yayınladı.

Fernand Braudel’in Tarih Anlayışı

Braudel 3 ciltten oluşan tezinin her bir cildinde farklı bir tarihsel zamanı merkeze almıştır. Braudel’e göre tarihsel değişimler birbirlerinden farklı hızlarda 3 çeşit tarihsel zaman diliminde gerçekleşmekteydi. Bunların ilki tezinin de ilk cildini oluşturan jeolojik zaman, ikincisi bir öncekine göre daha hızlı gerçekleşen ama yine de yavaş olan toplumsal tarih, üçüncüsü de tezinin de son cildini oluşturan ve diğerlerine göre daha hızlı gerçekleşen bireysel ve olayların tarihidir. Ayrıca Braudel tarihsel zamanların yanında mekana da önem vererek “Global Tarih” kavramını da oluşturmuştur.

1. Zaman: Longue Duree (Uzun Süre)

Braudel’in tezinin de ilk cildini oluşturan Jeolojik zaman anlayışı coğrafi zamanın tarihidir. Çok yavaş akar. Sürekli olarak yenilenen ve geri dönüşleri olan tarihi zamandır. Ona göre tarihin yavaş değişen yönlerini araştırmak uzun süre kavramı ile mümkündü. Bunun amacı coğrafi özellikleri tarihin birer parçası olarak görüp genel olayların ve eğilimlerin anlaşılmasında hesaba katılmasıydı. Coğrafyanın, bireylerin ve toplumun üzerindeki etkilerini iyi anlamak gerekirdi.

Yaşamının tamamını dağlarda geçiren bireyin/toplumun hayata bakış açısı, problemler karşısında verdiği tepkiler, sorun çözme şekilleri, kültürel yapısı, yeme-içme, giyinme alışkanlıkları doğal olarak ovalarda yaşayan toplumlara göre farklıydı. Bu farklılık tarihe de etki edeceğinden tarih araştırmalarında coğrafyanın insan üzerindeki etkileri göz ardı edilemezdi. Braudel’in bu anlayışına gelen eleştiriler genelde çevrenin insan eliyle değiştirilmesini araştırmaması üzerindendi.

2. Zaman: Konjonktür

Braudel “konjonktür” kavramını ekonominin değişmesi, nüfus artışı, sosyal trendler gibi konuları açıklamakta kullanmıştı. Akdeniz tezinin 2. cildinde Braudel ekonomik sistemlerin, toplumların, devletlerin ve medeniyetlerin zaman içerisindeki değişimini konjonktür yöntemiyle anlatmaya çalışmıştır. Örneğin tezinde 1470 yılında başlayan ekonomik ilerlemenin 1590 yılında en tepeye çıkması ve 1650 yılına gelene kadar yavaşlamasından bahsetmişti. Braudel’in bu anlayışına gelen eleştiriler genel olarak bu ekonomik dalgalanmanın Akdeniz’in tamamında mı gerçekleştiği yoksa sadece belli noktalarında mı gerçekleştiğinden tezde bahsedilmemiş olması üzerindendir. Braudel’e göre konjonktür tanımlanabilir ama açıklanamazlardı.

3. Zaman: Olay-Tarih

Akdeniz’in 3. cildini oluşturan olay-tarih Braudel’e göre yüzeysel kalmış bir tarihtir. Braudel olayları ateş böceklerine benzetmişti. Ateş böcekleri karanlığın içerisinde ışık yayarlar ancak içinde bulundukları karanlığı tam olarak aydınlığa çeviremedikleri gibi ışıklarının ötesinde karanlık egemenlik sürerdi. Braudel’in bu zamanında savaş, diplomasi ve politika anlatılır geniş bir arşiv materyali kullanarak olayları derinlemesine araştırılırdı.

Kaynak: Historytoday

Bütün bunların dışında Braudel’in tarihsel zamanların yanı sıra tarihsel analizlerde mekan olarak kullandığı kavram Ekonomi-Dünya’dır. Ona göre toplumlar, devletler, ekonomi gibi mekana ilişkin kavramlardan dünyaya en çok yayılmış olanı ve yerinin belirlenmesi en kolay olanı ekonomiydi. Bu nedenle ekonomiyi temeline koyan bir anlayış geliştirdi. Ona göre ekonomi-dünyanın sınırları çok yavaş değişirdi. Baskın kapitalizm her zaman merkezdeydi. Bölgeler arasında her zaman bir hiyerarşi bulunurdu. Farklı zamanlarda birden fazla ekonomi-dünyanın var olduğunu savunuyordu.

Global Tarih

Bu bir tarihsel kavram değil Braudel’in formülleştirdiği bir idealdir ve tarih yazımına metodolojik bir yaklaşımdır. Global Tarih dünyanın bütününün bir tarihini yazma anlayışı değildir. Bir sorunla karşılaşıldığında inceleme esnasında konunun dışına sistematik bir şekilde çıkabilmekle alakalıdır. Buna göre bir tarihçi, tarih dışında pek çok bilimden yararlanmasını bilmeli yani disiplinler arası olmalıydı. Braudel bilimsel çalışmalarını bir ekiple değil tamamen kendi başına yaparak tarih dışındaki diğer bilimlerden de kendi başına ustaca yararlanıyordu. Bu yüzden kitapları 1500-2000 sayfa arasında kalın eserlerdi.

Fernand Braudel, Annales Okuluna 1946 yılında katılmıştı ve M. Bloch ile L. Febvre ölünce derginin ve okulun başına geçmişti. 1962 yılında “İnsan Bilimleri Evi”ni (Maison des Sceinces de l’Homme) kurdu. Meşhur tezinin yanı sıra Kapitalizm ve Fransa tarihi üzerine de pek çok bilimsel çalışması mevcuttur. Büyük bilim insanı Fernand Braudel 27 kasım 1985 yılında Cluses, Fransa’da öldü. Eserleri İngilizce, İtalyanca, İspanyola, Farsça, Türkçe, Portekizce, Lehçe, Almanca gibi pek çok dile çevrildi ve çevrilmeye devam ediyor.


Kaynaklar:

Yapıcı, İrem, Merve, Bir Akdeniz Tarihçisi: “Fernand Braudel”, Doğu-Batı Düşünce Dergisi, sy.34

Kılıçbay, Ali, Mehmet, Fernand Braudel, İslam Ansiklopedisi, c.6, ss, 333-335, 1992

Yıldız, Erdal, Annales Tarih Okulu’nun Bütünsel Tarih Anlayışı Ve Fernand Braudel, 1994, İstanbul

Görsel Kaynaklar:

https://www.historytoday.com/archive/portrait-author-historian-fernand-braudel

http://поради.pp.ua/nauka/3893-bografya-roboti-fernana-brodel.html

http://blog.milliyet.com.tr/yeni-bir-tarih–annales-okulu/Blog/?BlogNo=117553

OrajAlgin

Merhaba. Ben Akdeniz Üniversitesi Tarih Bölümü öğrencisiyim. Bilimin insanlığın tek bilgi kaynağı olduğuna inanıyorum. Bu yüzden hayalim bir gün tarihçi olup zamanın akışına karşı koyan tarih bilimi başta olmak üzere tüm bilimlerin gelişmesi ve ilerlemesi için çalışmak. Gelecek Bilimde'de Tarih kategorisi altında yazılar yazıyorum.

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu