Özgün İçerik

Sosyal Girişimciler Hayatımızı Nasıl Değiştiriyor?

Derleyen: Sudenur Koyuncu

Düzenleyen: Ümit Sözbilir

Özet:

Dünya Ekonomik Forumu 50. yıl buluşmasında “Güven Yolu ile Dönüşüm (Transforming through Trust)” adlı raporunu yayımladı. Bu rapor bir yandan Schwab Sosyal Girişimcilik Vakfı ve Ödüllerini konu alırken, bir yandan da günümüzde hızlıca yaygınlaşmaya başlayan sosyal yenilik ve girişimcilik kavramları hakkında okuyucuyu oldukça bilgilendiriyor. Bu rapor sayesinde ödül sahipleri ve onları ödüle götüren sosyal yenilikleri hakkında bilgi edinebiliyor, veriler ile desteklenmiş bir şekilde sosyal girişimcilerin hayatlarımızı nasıl değiştirdiğini anlayabiliyor, pandemi dönemindeki ilerleyişini okuyabiliyor ve sosyal yenileşimin geleceği hakkında fikir edinebiliyoruz.

1. Giriş

Dünya Ekonomi Forumu “Güven Yolu ile Dönüşüm (Transforming through Trust)” adlı raporunda 2019 yılından beri Schwab Sosyal Girişimcilik Vakfı tarafından dört alanda verilen ödülleri konu alıyor. Bu ödüllerin sahipleri her yıl toplamda dört kişi değil, dört grup oluyor.

Peki sosyal yenilikçi olmak aslında ne demektir? Bu konuda en yaygın tanımlardan biri olan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (Organisation for Economic Co-operation and Development) tanımına bir göz atalım: “Toplumların ve bireylerin refahını arttırmayı nihai olarak amaçlayan; kavramsal, süreç, ürün veya örgütsel değişimi ima eden yeni çözümlerin tasarımı ve uygulanması.”[1] Schwab Vakfı ise bu değişim liderlerinin elde ettiği etkiyi ve özellikle bir pandeminin ortasında zamanımızın sistemik, köklü ve en kritik sorunlarını çözmek için nasıl çalıştıklarını bildiklerini ve savunduklarını belirtiyor. Dolayısıyla, ödüllerin amacının bu farkındalık olduğunu söyleyebiliriz.

Değer temelli yaklaşımlar aracılığı ile, kapsayıcılık, iş birliği ve sürdürülebilirliğe odaklanıp kalıcı ve sistemik engellerin üstesinden gelerek şimdiye kadar 100 milyon insanın hayatına etki edildi. Raporda sunulan topluluğun birleşik etkisi ile ise 20 yılda toplam 722 milyon hayat, bu önde gelen sosyal yenilikçilerin çalışmalarıyla doğrudan iyileştirildi.

sosyal girişim
Dünya Ekonomik Forumu ve Schwab Vakfı kurucuları Hilde ve Klaus Schwab (Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu raporu)

2. Schwab Vakfı Ödülleri

20 yaşında olan Schwab Vakfı, dünyadaki başarılı sosyal değişim liderlerinin önde gelen topluluklarından birini inşa etmek için kuruldu. Vakıf, 20 yıldır sosyal girişimcileri ve onların çalışmalarını destekliyor, onlara seslerini duyurabilecekleri ve dünya liderlerini etkileyebilecekleri bir platform sunuyor. Son üç yıldır ise sosyal girişimcilerin çalışmalarının her zamankinden daha etkili, dönüştürücü ve belirgin olduğunu belirtiyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun 50. yıllık toplantısında Schwab Vakfının ilk kapsamlı etki raporu, 20 Yıllık Etki, yayımlandı. Bu rapor sosyal girişimcilerin çalışmalarının yirmi yıllık süreçteki toplu etkisini ve içgörüsünü gösteriyor.

2019 yılında Schwab Vakfı Yılın Sosyal Yenilikçisi ödülleri 4 kategoriye genişletildi. Bununla beraber özel sektör, kamu sektörü, sosyal sektör ve akademide yeni nesil sosyal değişim liderleri tanınmış oldu. Bu değişim küreselde sosyal yenilik modellerindeki çeşitliliği ve karmaşık ve sistemsel alanlarda sektörler arası çalışmanın gerekli olduğunu vurguluyor. Ödüllerin kategorisi ve tanımları şöyle listeleniyor:

  • Sosyal Girişimciler: Düşük gelirli, aykırılaştırılmış veya savunmasız nüfuslara odaklanarak sosyal veya çevresel bir sorunu yenilikçi bir şekilde ele alan kurucular veya CEO’lar
  • Kurumsal Sosyal İç Girişimciler: Toplumsal ve çevresel zorlukları ele alan yeni ürünlerin, girişimlerin, hizmetlerin veya iş modellerinin geliştirilmesini sağlayan çok uluslu veya bölgesel şirketlerdeki iş liderleri
  • Kamusal Sosyal İç Girişimciler: Politika, düzenleme veya kamu girişimleri yoluyla kamu yararı yaratmak için sosyal yenilik ve sosyal girişimciliğin gücünden yararlanan kamu sektörü liderleri
  • Sosyal Yenileşim Düşünce Liderleri: Alanın evrimini şekillendiren ve ona katkıda bulunan uzmanlar ve savunucular

Ödüllerin verildiği ölçütler ise önemli ve doğrudan etki içeren dünyanın en acil sosyal problemlerine adres eden derin ve sistemsel yenilikçi yaklaşımlar olarak belirtiliyor.

Schwab Vakfı 2019-2022 yılları arasında 38’i sosyal girişimci, 16’sı düşünce lideri, 10’u kamusal sosyal iç girişimci ve 13’ü kurumsal iç girişimci olmak üzere toplamda 77 sosyal yenilikçiyi ödüllendirdi. Bu yenilikçiler hakkında detaylı bilgi vermek gerekirse: Toplam 31 farklı ülkeden, %58’i erkek %42’si kadın, çalışma modellerinde ise %47’si kâr amacı gütmüyor, %43’ü kâr amacı güdüyor, %10 ise karışık.

Ödül sahiplerinin büyük bir kısmı sosyal ve ekonomik açıdan hayat kalitesi artışına, sağlık imkânlarına, eğitime, enerjiye, suya ve finansa doğru düzgün bir şekilde ulaşmada artışa odaklandı. Eşitlik ve adalet ilkelerini esas alan bu sosyal yenilikçiler şimdiki ekonomik sistemden özellikle en çok dışlanan gruplar olan gençleri, kadınları ve azınlık gruplarını destekledi; kendileri için alternatif yollar üretebilmeleri, sosyal ve çevresel konulara dahil olabilmeleri ve potansiyellerini en üst seviyeye çıkarmaları adına araç ve kapasite sağladı.

Sosyal girişimciler kapsayıcılık, iş birliği, güven ilişkileri ve uzun vadeli sürdürülebilirliğe odaklanan değer temelli yaklaşımların değişen kurumlar, politikalar ve zihniyetlerde dönüştürücü olma olasılığının daha yüksek olduğunu gösterdiler. Tıpkı bu değer yaklaşımlarının sistemik engelleri yerinde tutan geleneksel çalışma biçimlerini bozma olasılığının daha yüksek olduğunu gösterdikleri gibi. Özellikle COVID-19’un etkileri ve eşitsizlikleri tarafından şiddetlenen kalıcı ve sistemik zorluklara rağmen yaratıcılık, yetkilendirme ve uyarlanabilirlik ile muazzam bir başarı elde ettiler.

 2.1. COVID-19 Dönemindeki İlerleyiş

Schwab Vakfı Ödülleri’nin 2019 yılından beri kazananları yüksek seviyede ulusal ve uluslararası politika değişikliğine ulaşarak, değişim topluluklarını güçlendiren taban ağlarına yüksek etkili teknolojik sosyal girişimler inşa ederek sosyal yeniliği toplum yelpazesinde savunuyor. Bu çok katmanlı yaklaşım etki yaratmada, uzun dönemde oluşacak sistemik değişimlerde ortaya çıkan kısa dönemli krizlerde sorunların üstesinden gelmede esas olduğunu kanıtlıyor.

COVID-19 pandemisinin ortaya çıkışı, aynı zamanda olağanüstü dayanıklılık ve çeviklik sergileyen bu topluluk için özellikle zorlayıcı oldu. Ödül sahipleri hem pandemiden en çok etkilenen grupların acil ihtiyaçlarının hem de karşı karşıya olduğumuz uzun vadeli sosyal ve çevresel zorlukların ele alınmasında ilerleme kaydettiler. Bunu derin ilişkiler, iş birliği ve güven ağları aracılığıyla yaptılar ve ekonomik ve sosyal olarak dışlanmış insanlara kendi ilerlemelerini hızlandırmada önemli olacak araçlar ve yetenekler sağladılar. Uluslararası topluluk ve işletmeler de iş birliği ihtiyacını fark ettiler ve sosyal girişimciler için COVID Müdahale İttifakı (COVID Response Alliance for Social Entrepreneurs), Göçmen Dayanıklılığı İş Birliği (Migrants Resilience Collaborative) ve Katalizör 2030 (Catalyst 2030) gibi koalisyonlar kurmak için bir araya geldiler. Bu ortaklaşa çaba en çok ihtiyaç duyanların yardımına doğrudan ya da sosyal yenilikçileri destekleyip, bu yardımı derinleştirerek ve genişleterek yetişti.

2.2. Sosyal Yenileşim Örnekleri

COVID-19 krizi, zaten ekonomik olarak dışlanmış olan toplulukları orantısız bir şekilde etkileyerek cinsiyet, ırk ve coğrafyanın sistemik engellerini güçlendirdi. Endonezya’daki BTPN (Bank Tabungan Pensiunan Nasional) Syariah Bankası’nın başkanı olan Kurumsal Sosyal Girişimci Hadi Wibowo, ürün ve hizmetlerinin finansal kayıtları ve yasal belgeleri olmadığından geleneksel finansal servisleri kullanmayan ya da bu servislere ulaşımı olmayan yetişkinlere ulaşmasını sağlamak için çalışıyor. BTPN, öncülüğünü yaptığı şubesiz bankacılık aracılığıyla, 6,6 milyon düşük ve orta gelirli müşteriye, yoksul ailelerin dışlanmasına karşı doğrudan adres ederek finansal hizmetler sunmaktadır. Sooinn Lee tarafından yönetilen ve bir başka sosyal girişim örneği olan Enuma ise yapay zekâ teknolojisini kullanarak, düzenli olarak eğitimden dışlanan çocukları da kapsayacak şekilde, daha geniş erişime sahip, mobil ve kendi kendine öğrenen sistemler sunuyor. Jan Sahas’ın Kurucusu Ashif Shaikh, Hindistan’daki göçmen işçilerin acil ihtiyaçlarını karşılamaları ve COVID-19 kaynaklı ekonomik krizin uzun vadeli etkilerine karşı dayanıklılık oluşturmalarını desteklemek için hızla çok yönlü bir yaklaşımı devreye soktu. Sokağa çıkma yasağı ilan edildikten sonraki 100 gün içinde Jan, 19 eyalette 42 sivil toplum kuruluşu aracılığıyla acil yardım desteği sağlamak için 30’dan fazla hayırsever ve özel sektör bağışçısıyla ortaklıklar kurdu.

(soldan sağa) Hadi Wibowo, Sooinn Lee, Ashif Shaikh (Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu raporu)

Bu gibi örneklerle 100 milyon insanın hayatına etki edildi. 14 kategorinin ilk beşini saymak gerekirse: yaklaşık 41 milyon kişi ile iyileştirilmiş sağlık imkânları, 18 milyon kişi ile iyileştirilmiş çocuk sağlığı imkânları, 15 milyon kişi ile iyileştirilmiş finansal katılım, 10 milyon kişi ile desteklenen göçmenler ve mülteciler, 6 milyon kişi ile ise güçlendirilmiş kadınlar.

2.3. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile Uyum

Raporda önem verilen bir diğer konu ise sosyal girişimcilerin faaliyetlerinin Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında yayımlanan 17 hedefle [2] nasıl uyum içinde olduğu ve bu hedeflere ulaşmaya nasıl katkı sağladığı. Rapor 2019 yılından beri, her dört ödül kategorisinin kazananlarını yıl bazında kısaca tanıtırken, bu 17 hedeften hangisi ve hangileri ile ilişkili olduğunu da ayrıca belirtiyor.

3. Sonuç

Bir insanın işini layığı ile yapması tabii ki en öncelikli olanıdır. Fakat bazen kendi yaptığımız işin boyutları içerisinde bile sınırları ve kalıpları aşarak iyi yönde değişim ve gelişim kişiyi farklı kılacak unsurlardır. Farklı kılar çünkü yapılan iş bir değer yaratma yolunda ilerler, etki alanı gelişler. Bu alan birkaç insan veya binlerce insan, küçük bir şirketin basit bir sisteminden uluslarası bir şirketin karmaşık sistemine kadar her şey ve her boyut olabilir. Schwab Vakfı ödülü sahipleri böyle değer yaratan insanlar. Elbette sosyal yenilikçiler bu insanlarla sınırlı değil. Adı duyulmamış, ödülsüz kahramanlar da var. Sosyal yenilikçilerin değerinin bilinmesi dileğiyle…

Ödül sahipleri hakkında daha fazla bilgi edinmek, Schwab Vakfı’nı daha yakından tanımak ve vakfın 2020 yılında yayımlanan yeni on yıl için rehber alacağı temaları okumak, raporda kullanılan verilerin kaynakları ve daha fazlası için tıklayın.

Kaynak
[1] Organisation for Economic Co-operation and Development. (n.d.). Social Innovation. Organisation for Economic Co-Operation and Development. [2] The United Nations. (2015). Sustainable development goals. [3] World Economic Forum. (2022, January 18). Transforming Through Trust.

Sudenur Koyuncu

Uluslararası ilişkiler, sosyal veri bilimi/hesaplamalı sosyal bilimler, metal müzik, anime

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu