Yazan: Ekaterina Pesheva
Çeviren: Çisem Özge Biçer
Düzenleyen: Ümit Sözbilir
Özet: Nature Communications dergisinde yayımlanan bir çalışma, uykunun düzenlenmesinin moleküler temelini saptamak adına önemli bir ileri adım sunuyor. Bulgular, dinlendirici ve onarıcı olup kendiliğinden gelişen uykuyu kolaylaştıran ilaç seçeneklerine delalet ediyor.
Sağlıklı uyku, vücudun olağan işleyişi adına temel bir ihtiyaçtır. Sağlıklı uykunun yokluğunda vücuttaki pek çok sürecin işleyişi son derece yanlış ilerler. Süreğen uyku sorunları psikiyatrik hastalıklar, kalp-damar hastalıkları, tip 2 şeker hastalığı, şişmanlık ve diğer kimi durumlarla ilişkilidir. Buna karşın, istikrarlı bir biçimde dinlendirici ve onarıcı derin uyku uyumak vücudun olağan işleyişinin en sağlıklı hâle erişmesi ve bilişsel işleyimin doruğa ulaşması için gerekli olmakla beraber yaşam biçimi ile çevresel ve biyolojik unsurlar gereği zor olabiliyor.
Uyku biyolojisiyle ilgili en kafa karıştırıcı sorulardan biri beynin derin uykunun işleyişini nasıl düzenlediğidir. Bu sorunun cevabı, uyku sorunlarını hafifletmenin yeni yollarını aydınlatabilir.
Harvard Tıp Fakültesinden bir araştırmacı ekibinin öncülüğünde yayımlanan yeni bir çalışma, uzun süredir gizemini koruyan bu konuya dair oldukça önemli bilgiler sunuyor.
26 Nisan’da Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışmada fareler kullanılmış olup delta dalgalarının salınımlarını düzenleyen beyin bölgesi tanımlanıyor. Dinlendirici ve onarıcı uykunun niteleyicisi olan delta dalgaları, nöronların arasında iletilen elektrik imleri olup istirahatin en derin evresi esnasında ortaya çıkar.
Bu çalışmayı yapan araştırma ekibi, birçok işlevinin yanı sıra uyumayı ve uyanıklık durumunu düzenleyen beyin bölgesi olan talamustaki nöronlara odaklandı. Araştırmacılar, CRISPR-Cas9 kalıt düzenleme uygulamasını kullanarak GABA isimli engelleyici kimyasal sinir iletim ulağına bağlanan ve uyumayı kolaylaştıran ilaçların hedefi olan bir proteinin şifresini taşıyan kalıtı değiştirerek bozdular.
Çalışmada kullanılan farelerde, bu kalıtın bozulması delta dalgalarının etkinliğini destekledi ve derin uykuyu arttırdı. Daha fazla hayvan örneğinde aynı çalışma yapılırsa bu bulgular derin uykuyu tetiklemek için bu proteini hassasiyetle hedef alan tedavi yöntemleri tasarlamak adına zemin oluşturabilir.
Harvard Tıp Fakültesinde psikiyatri anabilim dalında doçent doktor olup bu çalışmada baş araştırmacı görevi üstlenen Radhika Basheer, “Bulgularımız uykunun düzenlenmesinin moleküler temelini saptamak adına önemli bir ileri adım sunuyor. Bulgular aynı zamanda dinlendirici ve onarıcı, kendiliğinden gelişen uykuyu kolaylaştıran ilaç seçeneklerine işaret ediyor.” diyor.
Uyku sorunları adına yeni tedavilere ciddi bir şekilde ihtiyaç duyuluyor. Uykusuzluk hastalığı (insomnia) için yaygın olarak kullanılıp bu hastalığa ciddi bir şekilde tedavi sunan ilaçlara hekimler çekince içinde yaklaşıyor. Bu ilaçların birçoğu ilacı alan kimsenin hızla uykuya dalmasını sağlıyor ancak aynı zamanda dinlendirici ve onarıcı delta dalgalarının etkinliğini azaltıyor. Böylelikle bu tür ilaçlar uykuya dalmayı kolaylaştırırken tetikledikleri hafif uyku dinlenme ve onarım süreçleri adına gerekli değildir.
Çalışmayı, meslektaşı Ritchie Brown ile birlikte yürüten Basheer, “Bulgularımızın, delta dalgalarının salınımını düzenleyerek derin uykunun son derece önemli idamesini sağlayabilecek yeni bir uyku ilacı sınıfının geliştirilmesi adına zemin hazırlayacağını düşünüyoruz.” diyor.
