Yazan: Signe Dean
Çeviren: Şule Selçuk
Düzenleyen: Esranur Maral
Özet: Epilepsi hastalarının nöbetlerini tedavi etmede kullanılan levetirasetam isimli ilacın beyin etkinliklerini normalleştirdiği ve hatta bazı bilişsel eksiklikleri giderdiği görülmüştür. Araştırmacılar ilacı Alzheimer hastalarında test ettiler ve umut verici sonuçlar elde ettiler. İlacın etkileri o kadar umut verici görünüyor ki araştırmacılar şimdi Alzheimer’ın tedavisi olarak LEV’in potansiyelini araştırmak için daha geniş bir çalışmanın gerektiğini düşünüyorlar.
İlk defa araştırmalar normal bir epilepsi ilacının Alzheimer hastalarındaki bozulmuş beyin etkinliklerini normalleştirebildiğini göstermiştir. Tedavisi olmayan bu hastalık 65 yaş üstü insanların 1/10’unu etkilemektedir. Bu bakımdan çalışma umut vaat eden sonuçlar verdi.
Alzheimer hastaları çok yüksek epilepsi olma riski ile bilinirler ancak büyük çoğunluğu fark edilebilir semptomların hiçbirini yaşamaz. Yapılan araştırma böyle hastaların çoğunda beyin etkinliklerinin nöbet geçirir gibi davranmasının hâlâ saptanamaz bir şekilde devam ettiğini ve muhtemelen hastanın bilişsel semptomlarından bazılarının başlangıcı olduğunu gösterdi.
Bu yüzden Harvard Tıp Fakültesinde Beth Israel Deaconess Tıp Merkezinden (BIDMC) bir grup bilim insanı Alzheimer hastalığı ilerlememiş hastaların beyin etkinliklerinde herhangi bir etki olup olmadığını görebilmek için nöbet karşıtı ilaç tedavisine döndüler.
Söz konusu ilaç çoğunlukla epilepsi hastalarının nöbetlerini tedavi etmede kullanılan ilaç olan levetirasetam (kısaca LEV) daha önce Alzheimer hastası farelerde test edildi ve bu ilacın beyin etkinliklerini normalleştirdiği ve hatta bazı bilişsel eksiklikleri giderdiği görülmüştür.
Geçmiş çalışmalarda düşük doz LEV kullanımının “amneztik hafif bilişsel bozukluk” (Alzheimer için bir risk etmeni olarak bilinen hafıza kaybı) olan çoğu insanda hafızayı geliştirdiği görülmüştür.
Şimdiyse araştırmacılar, ilacı asıl Alzheimer hastalarında test ettiler ve uygulanabilirliği çok düşük olan bir çalışma olmasına rağmen sonuçlar gayet umut verici çıkmıştır.
Sinir Bilimci Daniel Z. Press ve arkadaşları yeni Alzheimer teşhisi konulmuş 7 hastada LEV ilacının tek bir dozunun etkilerini ölçtüler.
Araştırma çift kör çalışma şeklinde oldu ve tüm hastalar üç enjeksiyonu da (ilacın küçük bir dozu, yüksek dozu ve plasebo) aldılar.
Her bir enjeksiyondan önce ve sonra hastaların nöbetin belirli semptomları yokken bile beyinlerindeki bozulmuş elektrik etkinliklerini tespit etmek amacıyla elektroansefalogram (EEG) çekildi.
Hastalar ayrıca Alzheimer hastalığının etkilediği hafıza, dil yeteneklerini ve yürütücü işlev gibi çeşitli yetenekleri ölçmek amacıyla standartlaştırılmış bilişsel testler aldılar.
Hastalar LEV’in yüksek dozunu aldığında Alzheimer hastalarında tipik olan, ilacın uygulanmasından önce tespit edilen anormal beyin etkinliklerinin azaldığı görüldü. Ancak bilişsel testlerde bir gelişme olmamıştı.
Şunu belirtmek gerekir ki araştırmacıların Alzheimer olmayan kontrol grubu yoktu ve onların da belirttiği gibi bu çalışma, “Bizi aynı etkilerin sağlıklı yaşlılarda da görülüp görülmediğine karar vermekten alıkoyuyor.”
Ancak bu ilacın sağlıklı kişilerde EEG düzenini değiştirmediğini gösteren geçmiş çalışmalar mevcuttur. Uzun zaman dilimleri boyunca hastaların daha küçük dozlarla nasıl üstesinden geldiğini görebilmek için ilacın dozunun da derinlemesine incelenmesi gerekecektir.
Bilim insanları makalelerinde, “İlacın potansiyel uzun süreli yararlarını daha iyi anlatabilmek için ilacın devamlı alımı gerekli olurdu.” diye belirttiler.
Ancak küçük örnek boyutu ile ve diğer kısıtlamalarla, ilacın etkileri o kadar umut verici görünüyor ki araştırmacılar şimdi Alzheimerın tedavisi olarak LEV’in potansiyelini araştırmak için daha geniş bir çalışmanın gerektiğini düşünüyorlar.
Press, “Bu çalışma da ilacın tek bir dozundan sonra bilişsel işlevde bir gelişme görmememiz ilginç bir noktadır. İlacı geniş ölçüde kullanmak için çok erken ancak biz daha büyük ve uzun bir çalışma için hazırlanıyoruz.” dedi.
Bir epilepsi ilacı Alzheimer semptomlarını görülebilir kılarak bir tedavi seçeneği olsun ya olmasın on yılı aşkın çalışmalar yapan bilim insanları kesinlikle bu hastalıkla mücadelede gelişme gösterdiler.
Geçen sene başka bir araştırma timi beyindeki biriken zehirli proteinleri temizleyebilecek bir ilaç konusunda umut verici sonuçlar aldılar. Bu tedavi şu an sonuçları 2020’de beklenen geniş çaplı bir çalışmada inceleniyor.
Geçen hafta, bilim insanlarının Alzheimer hastalığına sebep olan önemli proteinlerden birini yakından inceleme şansları oldu. Tau proteininin moleküler yapısını haritalandırmak, bunu hedef alacak yeni ilaçları üretmek için önemli bir adımdır.
