Elon Musk, Neuralink’in Beyinlerimizi Yapay Zekâyla Eş Zamanlı Çalıştırabilecek Buluşunu Duyurdu

Yazan: Emily Waltz

Çeviren: Mert Günçiner 

Düzenleyen: Esranur Maral & Çağla Ayaz

Özet: Elon Musk’ın Neuralink şirketi insan beyniyle yapay zekâyı eş zamanlı bir şekilde çalıştırabilmeyi amaçlıyor. Yapılan beyin implantının ilk olarak tıpta kullanılması bekleniyor.

Ünlü mühendis Elon Musk yapay zekâyla insan beynini eş zamanlı şekilde çalıştırabilmek adına bir ilerleme kaydedildiğini açıkladı. Canlı sunumu sırasında Musk, şirketi Neuralink’in; kendi kendine yetebilen, beyin etkinliğini herhangi bir harici donanım ihtiyacı duymadan kablosuz şekilde aktarabilen sinir implantını geliştirdiğini duyurdu. Bu etkinlikler canlı yayın sırasında çiftlik hayvanları üzerinde incelendi.

Musk bu cihazı canlı domuzlar üzerinde tanıttı. Domuzlardan birinin beyninde bu implant mevcuttu ve cihaz tarafından kaydedilmekte olan domuzun beynindeki elektriksel etkinlik izleyicilere yansıtılan ekranda gözlemlenebiliyordu. Musk tanıtımı sırasında şöyle dedi: “Kafatasınızın içinde minik kablolarla bağlanmış bir Fitbit¹ cihazı olduğunu düşünün. Elektriksel bir sorunu çözebilmek için de elektriksel bir çözüm yolu gerekir.”

Musk insan beyniyle yapay zekâyı eşleyebilecek bir sinir implantı yapmayı amaçlıyor. Bu sayede insanlar sadece düşünce gücüyle bilgisayarlar üzerinde bir kontrol sağlayabilir, takma uzuvlarını oynatabilir ve birçok farklı makineyle etkileşim sağlayabilir. Öte yandan canlı yayında sorulan “Bu cihaz oyun oynarken kullanılabilir mi?” sorusuna Musk’ın cevabı vurgulu bir “Evet!” oldu.

Musk’ın beyin-bilgisayar arayüzü (brain-computer interface, BCI) çalışmalarından beklediği şey beyindeki milyonlarca siniri okuyup bunu verilere yazabilmek ve böylece insanın düşünce yetisini bilgisayar komutlarına dönüştürebilmek ya da bu işlemi tersine uygulayabilmek. Ayrıca tüm bu işlemler pille çalışan, kablosuz ve vücut üzerinde fark edilemeyecek kadar ufak bir cihazla olacak. Musk, şirketiyle birlikte bu teknoloji üzerine dört yıldır çalışıyor.

15 yılı aşkındır dünya çapında araştırmacılar insan beynine BCI sistemlerini ameliyatla yerleştirebilmek üzerine uğraşıyordu. Çeşitli kuruluşların birlikte çalıştığı BrainGate² projesi ve diğer birçok araştırmacı BCI teknolojisini kullanarak; sinirsel hastalıklardan ve felçlerden muzdarip hastaların sadece düşünceleriyle tablet kullanabilmelerini, dakikada 8 kelime olmak üzere yazı yazabilmelerini ve takma uzuvlarını kontrol edebilmelerini mümkün kılmıştı.

Tüm bu çalışmalar çoğunlukla deneyseldi. Amerika Birleşik Devletleri’nde 2003’ten beri sadece 20 insan BCI implantını kullanabildi. Hepsi temelde araştırma amaçlıydı ve bu implantlar sadece sağlık kazandırıcı nitelikteydi. Dolayısıyla tıbbi amaçlar doğrultusunda geliştirilmişlerdi. Bu sistemlerin çoğu kafa bölgesinden dışarı çıkıntılık yapan, güç ve veri iletimi sağlayan donanımlara sahipti.

Fakat bunun gibi vücudun dış kısmında yer alan bileşenler çeşitli enfeksiyonların kapılma riskini taşıyor. Ayrıca araştırma ortamı haricînde pek de kullanışlı oldukları söylenemez. Bazı çalışmacılar hayvanlar üzerinde kendi kendine yetebilen, vücuda tamamıyla yerleştirilmiş cihazlar üzerinde deneyler yaptı fakat hiçbiri Neuralink’in sunduğu özelliklere sahip değildi.

Neuralink’in implantı tüm gerekli bileşenlerin yanı sıra bir pile, işleyen yongaya (çip), bluetoothla çalışan radyoya ve cihazın üzerinde yer alan binlerce elektrot temas noktasına sahip. Her bir elektrot sıfır ila dört sinir içeren beyin bölgelerindeki etkinlikleri kaydetmekle görevli. Bin adet elektrotu bir hayvana yüklemek BCI için kendi kendine yetebilen implantlar adına rekor bir sayı.

Cave Western Reserve Üniversitesinde biyomedikal mühendisliği doçenti, Neuralink’te görev almamış fakat BrainGate projesinde baş araştırmacılık yapmış Bolu Ajiboye’ye göre eğer bu cihaz veri iletimini uzun vadede güvenli bir şekilde sağlayabilirse bu “büyük bir ilerleme” olacak. “Neuralink çalışanları çok akıllı ve girişimci insanlar. Ne yaptıklarının farkındalar ve sundukları şeyleri görmek beni heyecanlandırıyor.”

Ancak şirketin verileri araştırma toplulukları tarafından henüz incelenmedi. (Sahnede üç domuz kullanılarak yapılan bir sunum, hakem incelemesine tabi tutulmuş bir veri incelemesine eş değer değildir.) Cihazın veri iletimi yaparken dokulara zarar verecek ısıları oluşturup oluşturmadığı henüz insanlar üzerinde incelenmedi.

Ajiboye’ya göre Neuralink’in cihazı beyin için “hayli büyük”. Silindirik şekli 23 milimetre çapında ve 8 milimetre uzunluğunda (yaklaşık 5 ABD çeyrekliği boyutunda). Karşılaştırıldığında, BrainGate projesi için tercih edilen cihaz olan Utah dizisi 4 milimetre çapında ve 4 milimetre uzunluğundaydı. Bu cihaz kafatasından çıkan bir donanıma sahipti ve Neuralink’in 1000 elektrotuna kıyasla sadece 100 elektrot içeriyordu.

Neuralink’in birbirinden farklı malzemelerle yaptığı deneylerle, antenlerin geliştirilmesiyle, implanttan sadece aşırı sıkıştırılmış gömülü sinirsel verilerin iletilmesiyle ve hızlı bir geri bildirim döngüsüyle birlikte yapılan en uygun hale getirmeler (optimizasyon) sayesinde bu denli ilerleme sağlayabildiğini söyleyen Neuralink başkanı Max Hodak canlı yayından önce Spectrum dergisine konuşmuştu. Şirketin yaptığı ilk örneklerden biri lazerle kaynaklanmış, hava geçirmez biçimde kapatılmış, monolit biçimindeki cam yapılardan ibaretti. Hodak bu cihazın domuzlar üzerinde iki ay boyunca güvenli bir şekilde kullanıldığını söyledi.

Söz konusu sunum Neuralink’in Kaliforniya eyaletindeki Fremont şehrindeki merkezinde yapıldı. Üç tane domuz küçük bir insan topluluğu önünde serbestçe hareket edebilecekleri ağıllara yönlendirildi. İmplanta sahip Gertrude adındaki domuz ilk başta ağılına girmek istemeyerek Musk’ı 150 bin canlı izleyiciyle baş başa bıraktı. Sonunda ağılına girdi ve beyin etkinliği tepesinde bulunan bir ekrana yansıtıldı. Koku aldığı her vakit beynindeki etkinlikler yükseliyordu.

Buna benzer beyin dalgaları elde edildikten sonra akıllara gelen büyük soru bunların deşifre edilip yorumlamalara olanak sağlayıp sağlayamayacağıydı. Ajiboye şöyle dedi: “Sinirsel verileri deşifre edebilmek son derece önemli. Dünyanın dört bir yanındaki laboratuvarlar farklı istatiksel ve derin öğrenme yaklaşımlarını kullanıp saatlerini harcayarak algoritmaları çözmeye çalışıyor. Neuralink’te buna benzer bir çaba göremedim.”

Neuralink, implantın elektrotlarını beynin sığ bölgelerine yerleştirebilecek bir cerrahi robot geliştirdi. Robotlar tarafından sağlanan hassasiyet beyin dokularına zarar gelme riskini azaltacak.

Neuralink’in bu teknolojiyle ilk uygulamaları tahminen omurilik yaralanması yaşayan hastalar üzerinde ve tıp alanında olacak. Aynı zamanda Musk, bu projeyi ilerde tıbbın dışındaki alanlarda da kullanmak istediğini cesur bir şekilde dile getirdi. Bu açıklama medyada heyecan yarattı.

Ajiboye: “Bu alanda çalışan insanlar olarak bu teknolojinin neler yapabileceğini, hangi uygulamalara olanak sağlayacağını iddia ederken daha dikkatli olmalıyız. Elon Musk sayesinde bu alana büyük bir dikkat çekilmesi kabul edilebilir bir şey fakat bazı zorlukları da görmezden gelemeyiz. Bu zorluklardan bir tanesiyse abartıya karşılık gerçeklik.” dedi ve şöyle devam etti: “Neuralink bu yarışa hızlı bir ata binerek katıldı. Fakat hâlihazırda geliştirilmekte olan diğer cihazlar da var.”

[1] Son yıllarda görmeye alıştığımız akıllı sağlık saatlerinden üreten bir firma ve onun ürün modeli.

[2] Araştırma ekibinde sinir bilimciler, mühendisler, bilgisayar bilimciler, matematikçiler gibi birçok alandan çalışmacı bulunduran, birçok kurumla birlikte yürütülen bir beyin-bilgisayar arayüzü projesi. (Referans: https://www.braingate.org/about-braingate/)