Özet: İnsanlık akustik biliminin velinimetlerinden yararlanarak yüzyıllardır müzik yapıyor. Tarzlarına göre bilinen müzik türleri 21 tanedir, bunların alt başlıklarında ise 58 adet müzik türü vardır. Bunlardan en çok bilinen ve evrensel hale gelmiş olan 12 tanesine ve Türkiye’ye özel olan 9 tanesine bu yazı serisinde teker teker değineceğim.
********************************
Öncelikle sesin ne olduğunu kısaca açıklamak istiyorum. Ses, işitme duyusunu uyaran dalga; bu tür dalgaların beynin işitme özeğini etkilemesi.
Sese bir anlam katan, bu anlama duygu yükleyen esas unsur akustiktir. Yüzyıllardır yapılan her müziğin istinasız hepsinde akustik biliminin bir parmağı vardır. Dünyanın en büyük blues gitaristlerinden Riley B. King ( B.B.King) de, barok dönemin efsane ismi Johann Sebastian Bach ta, R&B müzik kralı Micheal Jackson da akustik biliminin inceliklerini sonuna kadar kullanmıştır.
Peki nedir bu akustik?
Türk Dil Kurumu akustiği sesin titreşim sıklığı, süresi ve duyulma gücü bakımından taşıdığı nitelik olarak tanımlıyor. Akustik sadece müzisyenlerin ilgilendiği fiziğin ses ile ilgili bir bölümü değildir. Ses mühendisleri yaptıkları tasarımlarla binaları, konferans salonlarını, sahneleri, ibadethaneleri ve iletişim sistemlerini insanların duymak istemediği seslerden izole etmeye çalışırlar. Amaçları bizlere zararlı gelecek seviyedeki sesleri yok ederken duyma işlemimizdeki hazzı arttırmaktır. Akustik sayesinde herhangi bir kaynaktan gelen gürültüyü absorbe edebiliriz. Örneğin, evinizde bir odadan gelen yüksek sesi önlemek için perdeleri kapayıp, odada halı yoksa halı sererek ve kapısını kapatarak içerideki sesin orada kalıp halı ve perdeler tarafından yutulmasını sağlayabilirsiniz. Bu çok basit taktikle, B.B.King’in efsane bestelerini yaptığı Lucy’nin akustiği aynı bilimden ortaya çıkıyor. Johann Sebastian Bach’ın eserlerindeki piyanonun üretiminde yararlanan bilimle sizin az önce yaptığınız taktik aynı temelden yola çıkıyor.
Artık biraz daha fazla müzik türlerine girmek istiyorum.
12 tane evrensel hale gelen müzik türünün olduğunu söylemiştim. Bunları tanıyalım.
- Klasik Batı Müziği
- Caz müzik
- Blues
- R&B
- Film müziği (soundtrack)
- Rock müzik
- Rap müzik
- Progresif rock
- Heavy metal müzik
- Kelt Müziği
- Punk
- Pop müzik
- Klasik Batı Müziği
Halk Müziğinden ayrı olarak gelişen tek seslilikten çok sesliliğe geçişin doğurduğu bir müzik türüdür. 1450 yılında Roman Diyojen’in katkılarıyla ilk bestelerini vermiştir 1450-1600 yılları arası bu müzik için Rönesans Dönemi olarak geçer. Müzik, kilise etrafında gelişmiştir.
- Barok Dönem: Johann Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Jean-Baptiste Lully, Arcangelo Corelli, Claudio Monteverdi, Jean-Philippe Rameau, Henry Purcell, George Frideric Handel ve Georg Philipp Telemann gibi bestecilerin eserlerini kapsamaktadir. Rönesans Dönemi arasındaki temel farklılık süslülüğüdür. Bu dönem bizlere vokal müziğin yanında enstrümantal (sözsüz) müziği de sunmuştur. Bu dönemde en yaygın sözsüz müzikler konçerto ve süitlerdir.
Barok dönemin dünyaya getirdiği en büyük yenilik “fonksiyonel tonalite” kavramıdır. Enstrümanlardaki inceliğin, müziklerin ritmik yapısındaki süslemeler, müziksel ayrıntıların olabildiğince arttığını görebiliyoruz. Müziksel notasyonu değiştirerek eserler yeni tekniklerle icra edilmiştir. Barok müziği döneminde icra ebadı ve karmaşıklığı artmıştır. Bu dönem opera görsel sanatının yaygınlaştığı ve geliştirildiği bir dönemdir. Şu an kullandığımız birçok müzik terimi o dönem çıkmıştır ve güncelliğini halen sürdürmektedir.
- Klasik Dönem: Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Christoph Willibald Gluck ve Muzio Clementi dönemin en ünlü bestecileridir. Bu dönemin Barok döneme göre farkı daha sade olmasıdır. Barok dönemin kapanmasına sebep olan neden piyanonun icadıdır. Klasik dönemde her orkestrada klavyeli çalgı bulundurma zorunluluğu kalkmış, piyano orkestraya katıldığı zaman da mutlaka solist görevi görür olmuştur. Dönemi seçkinleştiren bir başka şeyse senfoninin yaygınlaşmasıdır.
- Romantik Dönem: Bu dönemde Klasik Müzik saray ve kilise egemenliğinden kurtulup halka açıldığı dönemdir. Tüm kalıplar ve kurallar yıkılmıştır. Tamamen özgür bir romantizm gelmiştir. 3 ana başlığa bölünür:
- Erken Romantik Dönem: Romantik anlatımın Klasik dönem içinde doğduğu, ilk dönemidir. Bu anlatımın öncüsü Ludwig van Beethoven olarak kabul edilir. Bu dönemin diğer ünlü bestecileri de Franz Schubert, Carl Maria von Weber ve Gioacchino Rossini’dir
- Orta Romantik Dönem: Romantizmin sınırlarını genişlettiği kayda değer bir alanda etki gösterdiği dönemdir. “Symphonie fantastique” (programlı senfoni) ile Hector Berlioz kıvılcımı ateşlemiştir. Ardından Franz Liszt, Felix Mendelssohn Bartholdy, Niccolo Paganini, Robert Schumann, Frederic Chopin, Johannes Brahms gelmiştir. Tüm Avrupa’ya egemen olmasını sağlayan ise Giuseppe Verdi ve Richard Wagner’in opera alanındaki çalışmalarıdır.
- Geç Romantik Dönem: Klasik batı müziği üretiminin “İtalya-Fransa-Almanya” üçgeninden çıktığı Milliyetçilik ile birlikte Mikhail Glinka, Aleksandr Borodin, Modest Musorgski, Nikolay Rimski-Korsakov, Peter İlyiç Çaykovski gibi Rus; Bedrich Smetana, Antonin Dvorak gibi Çek; Edvard Grieg, Jean Sibelius gibi İskandinav besteciler klasik batı müziğine dahil olmuşlardır.
3. Modern Dönem (20. yüzyıl ve günümüz): Bu dönem birçok akımı oluşturmuş ve dallanmalara netice vermiştir. Bu dönem içinde romantizmi sürdürenler olduğu (Richard Strauss, Gustav Mahler, Sergey Rahmaninov, Edward Elgar) gibi her şeyi, müziğin kimliğini değiştiren asıl Modern bestecilerde vardır. (Claude Debussy, Maurice Ravel, Bela Bartok, İgor Stravinski, Dimitri Şostakoviç, Sergey Sergeviç Prokofyev) Bunlar kendilerine kişisel olarak bir stil geliştirmişlerdir. Eş zamanlı olarak George Gershwin Klasik müzik ile cazı birleştirmiştir. Edgard Varèse elektronik müziği başlatmıştır. Bu dönemin zenginliğini anlamak için ilkel zamanın müziğini ve metinlerini canlandıran Carl Orff ve atonal müziği öğrencileriyle birlikte seviye atlatan Arnold Schönberg’e bakmak yeterlidir.
Ayrıca Türkiye de çok sesli müziğin başlangıcı da bu döneme denk gelir. (Cemal Reşit Rey, Ahmet Adnan Saygun, Necil Kazım Akses). Günümüzde Krzysztof Penderecki, Arvo Pärt, Peter Machajdík gibi besteciler de modern dönemi sürdürmektedirler.
Bu yazı dizisinin ilk bölümü bu şekilde bitti. Bu bölümde sesi ve akustiği yüzeysel bir şekilde tanırken müzik türlerine Klasik Batı Müziğiyle detaylı bir şekilde tanışmış olduk. İkinci bölümde Caz Müziği ele alacağız. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere hoşça kalın.
