Avrupa Parlamentosu, Yapay Zekâ için İlk AB Kuralları Dizisine Öncülük Ediyor

Yazan: Yasmina Yakimova

Çeviren: Esranur Maral        

Düzenleyen: Görkem Yıldız

Özet: Avrupa Birliği tarafından yenilikçiliği, etik standartları ve teknolojiye olan güveni artırmak için yapay zekâ (AI) ile ilgili kuralların en iyi şekilde nasıl düzenlenebileceğine ilişkin hazırlanan üç rapor Avrupa Parlamentosu üyeleri tarafından 20.10.2020 tarihinde kabul edildi. Etik, hukuki sorumluluk ve fikri mülkiyet hakları başlıklı bu raporlarda: vatandaşları korumak ile teknolojik gelişmeyi teşvik etmek arasında denge kurmak, özel kişileri ve işletmeleri korumak için geleceğe yönelik bir hukuki sorumluluk sistemi oluşturmak, geliştiriciler için etkili fikri mülkiyet sistemi ve koruma üzerinde duruldu.  

Avrupa Parlamentosu söz konusu konularda yapay zekâ kurallarının neleri içermesi gerektiği hususunda tavsiyelerde bulunan ilk kurumlardan biridir. AB’nin yapay zekânın geliştirilmesinde küresel bir lider olmasının yolunu açacak komisyonun yasama önerisinin önümüzdeki yılın başlarında yapılması bekleniyor.

Yapay Zekâ İçin Etik Çerçeve  

Iban García del Blanco’nun (S&D, ES) AB Komisyonunu AB’de yazılım, algoritmalar ve veri dâhil olmak üzere yapay zekâyı, robotiği ve ilgili teknolojileri geliştirirken, uygularken ve kullanırken uyulması gereken etik ilkeleri ve yasal yükümlülükleri özetleyen yeni bir yasal çerçeve sunmaya çağıran teklifi 559 lehte, 44 aleyhte, 88 çekimser oyla kabul edildi.           

Gelecekteki yasalar, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere çeşitli yol gösterici ilkelere göre yapılmalıdır: insan merkezli ve insan yapımı bir yapay zekâ; güvenlik, şeffaflık ve hesap verebilirlik; ön yargı ve ayrımcılığa karşı koruma sağlama; tazminat hakkı, sosyal ve çevresel sorumluluk; gizlilik ve veri korumasına saygı.

Ayrıca etik ilkelerin ciddi şekilde ihlal edilmesine neden olacak ve tehlikeli olabilecek bir işlevsellik kullanılırsa kendi kendine öğrenme kapasiteleri devre dışı bırakılmalı ve tam insan kontrolü yeniden sağlanmalıdır.

Yapay Zekânın Hasara Neden Olma Sorumluluğu

Axel Voss’un (EPP, DE) yasal girişimi, geleceğe yönelik bir hukuki sorumluluk çerçevesi talep ederek yüksek riskli yapay zekâyı işletenleri ortaya çıkan herhangi bir zarardan kesinlikle sorumlu kılmaktadır. Net bir yasal çerçeve, işletmelere yasal kesinlik sağlayarak yeniliği (inovasyonu) teşvik ederken, vatandaşları koruyarak ve tehlikeli olabilecek faaliyetleri caydırarak yapay zekâ teknolojilerine olan güvenlerini artıracaktır.

Kurallar; hayata, sağlığa, fiziksel bütünlüğe ve mülke zarar veren ya da “doğrulanabilir ekonomik kayıp” ile sonuçlanması hâlinde maddi olmayan fakat önemli ölçüde zarara neden olan fiziksel veya sanal yapay zekâ etkinliği için geçerli olmalıdır. Yüksek riskli yapay zekâ teknolojileri hâlâ nadir olmakla birlikte MEP’ler, operatörlerinin motorlu araçlar için kullandığı benzer bir sigortaya sahip olması gerektiğine inanıyor.
Voss’un bu önerileri; 626 lehte, 25 aleyhte ve 40 çekimser oyla kabul edildi.

Fikri Mülkiyet Hakları          

Stephane Sejourne (Renew Europe, FR) tarafından hazırlanan rapor, AB’nin yapay zekâdaki küresel liderliğinin yenilikçi geliştiricileri korumak için etkili bir fikri mülkiyet hakları sistemi (IPR) ve AB’nin patent sistemi için güvenceler gerektirdiğini açıkça ortaya koyarken bunun insan yaratıcılarının çıkarları ya da Avrupa Birliğinin etik ilkeleri pahasına olmaması gerektiğini vurgulamaktadır.

MEP’ler, yapay zekâ destekli insan yaratımları ile yapay zekâ tarafından oluşturulan yaratımları ayırt etmenin önemli olduğuna inanıyor. Yapay zekâ hukuki kişiliğe sahip olmamalıdır ve bu nedenle, fikri mülkiyet haklarının mülkiyeti yalnızca insanlara verilmelidir. Bu metin; telif hakkı, veri toplama, ticari sırlar, algoritmaların kullanımı ve derin sahtekârlıklara daha yakından bakmaktadır.      
Sejourne’nın raporu; 612 lehte, 66 aleyhte, 12 çekimser oyla kabul edildi.