Yazan: Prof. David M. Berry
Çeviren: Hilal Karabaş
Düzenleyen: Ümit Sözbilir
Özet: Dijital araçların beşerî bilimler alanında yapılan çalışmalar için kullanımı kültür alanında yeni yöntem ve anlayışların geliştirilmesine olanak verdi. Disiplinler arası araştırma alanı olarak karşımıza çıkan dijital beşerî bilimler, mühendislik, sosyal ve beşerî bilimler gibi alanların araç ve kaynaklarının ortak kullanımını mümkün kılıyor.
Dijital beşerî bilimler, beşerî bilimlerde bilgisayar tabanlı teknolojiyi uygulamanın öncüsüdür. Başlangıçta “beşerî bilimler hesaplama” olarak adlandırılan alan, son kırk yılda muazzam bir şekilde büyüdü. Başlangıçta dijital araçlar geliştirmeye; metinler, sanat eserleri ve diğer materyaller için arşivler ve veri tabanları oluşturmaya odaklandı. Hesaplama geliştikçe yukarıda bahsi geçen ilk kullanımlardan itibaren bilgisayarlar dijitalleştirilmiş kültürü ele almak ve araştırmak için giderek daha gelişmiş yollar sundu. Dijital görüntülemedeki son gelişmeler sayesinde kitapların ve sanat eserlerinin yüksek kalitede taklitlerinin üretilebilir hale gelmesiyle onları inceleme şeklimizin değişmesini, hesaplamanın kazanımları arasında sayabiliriz.
Dijital beşerî bilimleri anlamanın anahtarı, dijital teknolojinin akademiyi ele geçirdiği fikrini reddetmektir. Beklenildiğinin aksine bilgisayarlar, tarihlerinin çok erken dönemlerinden itibaren yalnızca büyük metin yığınlarını depolama alanı olarak kullanılmakla kalmadı insanların çıkarlarını gözeten amaçlar için de kullanıldı. Bilgisayar ağları, özellikle internet, dijital dosyaların dünyanın hemen hemen her yerinden kullanılmasını da sağlamıştır. Bilgiye bu erişimin, sanat ve beşerî bilimlerde inceleme yapma şeklimiz üzerinde muazzam bir etkisi oldu.
Dijital beşerî bilimler, diller ve edebiyat, tarih, müzik, medya ve iletişim, bilgisayar bilimi ve bilgi çalışmalarından önemli kavramlar içerir ve bu farklı yaklaşımları yeni çerçevelerde birleştirir. Son zamanlarda disiplin odağı, eleştirel dijital çalışmaların yanı sıra makine öğrenimi, veri bilimi ve yapay zekâ gibi mühendislik ile daha sık ilişkilendirilen alanları içerecek şekilde genişledi. Aslında, teknolojiyi ilk benimseyenler olarak dijital beşerî bilimciler, hesaplamanın beşerî bilimlerdeki araştırmalarda artan bir öneme sahip olacağını görme konusunda ileri görüşlüydüler.
Dijital beşerî bilimciler, çalışmalarının bir parçası olarak, bilgisayar tabanlı istatistiksel analiz, arama ve erişim; konu modelleme ve veri görselleştirme gibi yeni yöntemler geliştirdiler. Bu teknikler herhangi bir araştırmacının veya araştırma grubunun fiziksel ortamda üstesinden gelebileceğinden çok daha büyük arşivlere ve koleksiyonlara uygularlar. Bu yöntemler zorlu veya karmaşık projelerde çalışmak üzere bir araya getirilen büyük disiplinler arası ekiplerle etkileyici projelerin oluşturulmasını sağlar. Dijital beşerî bilimciler, bir beşerî bilimler araştırma projesinin ne olabileceği fikrini dönüştürerek bize geçmiş ve şimdiki kültürleri görmenin yeni yollarını veriyor.
Tarihi veya edebi eserlerin bu yeni koleksiyonları genellikle internette veya dijital veri tabanlarında halka açıktır. Bu koleksiyonların içerdikleri materyaller, daha önce baskıyla mümkün olan erişime oranla daha ulaşılabilirdir. Beşerî bilimcilerin veri setlerini, sosyal medyayı, ses, internet ve görüntü arşivlerini birleştirme ve aynı zamanda bunlar arasında daha kolay hareket etme olanaklarını arttırırlar. Bu dijital materyalleri analiz etmek, anlamak ve dönüştürmek için yazılımın oluşturulması da aynı derecede önemli olmuştur. İnternet üzerinden de ücretsiz olarak erişilebilen dijital araçlar, diğer projelere kolayca dahil edilebilirler. Böylece yeni yöntemlerin, araçların ve fikirlerin, disiplin sınırlarının ötesine hızlı bir şekilde yayılması mümkün hale gelir. Bu dijital teknolojiler, beşerî bilimleri daha geniş bir halk kültürüne bağlamak için heyecan verici fırsatlar sunuyor.
Bununla birlikte, dijital teknolojilerin hayatımıza daha fazla nüfuz etmesiyle bu teknolojilerin kullanıcılarını gözetleme kapasitesi, dijital önyargı ve ayrımcılık ve ‘’sahte haberlerin’’ ortaya çıkışı hakkında yeni endişeler ortaya çıktı. Verilerimizin, özel hayatın gizliliğini ihlal edecek şekilde Facebook, Apple, Amazon, Netflix ve Google gibi şirketler tarafından kullanılması ve hem kamusal hem özel verilerin toplanması bir kamusal endişe kaynağı. Burada da pek çok bilgi alanındaki uzmanlığıyla dijital beşerî bilimler bu sorunları daha iyi anlamamıza, önemli noktalarda müdahil olmamıza ve sözleşmeleri anlamamıza yardımcı olabilir.
Akademi, disiplinler arası hesaplamaları artık çok daha rahat bir şekilde kullanmaktadır.
Bir dizi araştırma alanına yeni analiz, karşılaştırma ve anlayış gücü getirmiştir. Dijital beşerî bilimler, dijital tekniklerin ve yöntemlerin, beşerî bilimlere aktarılmasında örnek oldular ve bunu yaparak 21. yüzyılda beşerî bilimler araştırmalarının altın çağı için zemin hazırladılar. Dijital çağda beşerî bilimlerin, insani değerler ve halk kültürüne kendi katkılarıyla her zamankinden daha fazla temas halinde olması gerekiyor. Beşerî bilimler şu önemli soruyu sormaya devam ediyor: Yaşamaya değer bir hayat nedir? Dijital beşerî bilimler, bu geleneğin bir parçası olarak bu soru üzerinde düşünmemize ve dijital bir dünyada insan kültürü anlayışımızı genişletmemize yardımcı oluyor.
