Çeviren: Mert Yüksel
Düzenleyen: Ümit Sözbilir
Özet: Özellikle COVID-19 pandemisi ile tanınmaya başlanılan halk sağlığı çalışanları, aslında toplumun hemen her alanında görev yapmaktadırlar.
Giriş
Gönüllü veya ücretli olarak toplumun sağlığı hakkında çalışan kişilere halk sağlığı çalışanı ya da toplum sağlığı çalışanı denir. Halk sağlığı çalışanı terimi hem gönüllü çalışanları hem de ücretli çalışanları kapsadığı için aslında bir şemsiye terimdir.1
Halk sağlığı çalışanları toplumun sağlık haklarını savunan kişilerdir ve genellikle toplumda oluşabilecek sosyal değişimin temsilcileridir. Bu yüzden halk sağlığı çalışanları hizmet ettikleri toplumun kültür ve değerlerini çok iyi şekilde bilmelidir.
Halk Sağlığı Çalışanı Ne Yapar?
Halk sağlığı çalışanları, hizmet ettikleri toplumun ihtiyaçlarına bağlı olarak çeşitli görevler aracılığıyla yerel sağlık kuruluşlarına destek sağlar. Bu görevleri kısaca aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:
- Ev ziyaretleri
- Çevrenin temizliği (su, besin kaynakları vb. gibi konularda)
- Besin ve su sağlanması
- İlkyardım
- Basit hastalıkların tedavisi
- Sağlık eğitimi
- Anne ve çocuk sağlığı
- Aile planlaması
- Tüberküloz (verem)2 ve HIV/AIDS3 takibi
- Bulaşıcı hastalık kontrolü
- Toplumsal gelişim aktiviteleri
- Verilerin toplanması ve kaydedilmesi
Yukarıda verilen örneklerde de görüleceği üzere halk sağlığı çalışanları çok geniş bir alanda görev yapmaktadırlar.
Halk Sağlığı Çalışanları Neden Önemlidir?
Halk sağlığı çalışanları yaşadıkları toplumun kuralları, gelenekleri, yaşam biçimi vb. hususlarda topluluğun üyeleriyle aynı değerleri paylaştığı için eşsiz bir öneme sahiptirler. Buna bağlı olarak da topluluğun sağlığını ilgilendiren konularda görev almaktadırlar. Bunlar:
- Toplum sağlığı danışmanları
- Sağlık savunucuları
- Sosyal yardım eğiticileri
- Toplum sağlığı temsilcileri
- Akran sağlığı temsilcileri
Bu roller kapsamında halk sağlığı çalışanları kültürel açıdan uygun sağlık eğitimi verebilir veya resmî olmayan danışmanlık ve rehberlik hizmeti sağlayabilirler.
Sonuç olarak halk sağlığı çalışanları pek çok yerde yaşadığı toplumun bireylerine kolayca ulaşabilme fırsatına sahiptir. Bu durum, sağlık hizmetlerine erişimin iyileştirilmesine, sağlık taramalarının artmasına, toplumla sağlık sistemleri arasında daha güçlü bağlantılara, topluluklar ve sağlık sağlayıcıları arasında iletişimin artmasını, acil servislere olan ihtiyacın azalmasını ve toplum sağlığının iyileşmesini sağlar.
Halk sağlığı çalışanları aynı zamanda toplum üyeleri arasında olumlu ve sağlıklı öz bakım ve öz yönetim davranışlarını teşvik ederek toplumun rol modelleri olarak da işlev görebilir. Sağlığa erişim haklarının savunucuları olarak yeterli hizmet alamayan toplum üyelerinin ihtiyaç duydukları hizmetleri ve takip bakımını almalarını sağlamaya yardımcı olabilirler.
Araştırmalar, başarılı halk sağlığı çalışanlarının, sağlık hizmetlerinde ırksal ve etnik eşitsizliklerin azaltılmasına ve mevcut sağlık hizmetleri sistemleriyle güçlü bir iletişim kurulmasına yardımcı olabildiğini göstermektedir.
Eğitim ve Öğretim
Şu anda halk sağlığı çalışanlarının eğitimi, öğretimi veya belgelendirilmesi için ulusal bir standart bulunmamaktadır. Ancak halk sağlığı çalışanlarının çoğu kendi özel programlarına göre uzmanlaşmış işbaşı eğitim programına tabi tutulmaktadır. Çok çeşitli eğitim programları bulunmaktadır. Bazıları yalnızca tek bir proje için gereken becerileri içerirken bazıları daha kapsamlı olabilmektedir. Birçok çağdaş eğitim programı, akademik kurumlar ve toplum merkezli kuruluşlar tarafından sunulmaktadır. Eğitim nerede sunulursa sunulsun amaç, halk sağlığı çalışanı işverenlerinin ihtiyaçlarının büyük bir kısmını karşılamak ve orada eğitim alan halk sağlığı çalışanlarının bilgi ve becerilerini geliştirmektir. Bazı şehirler ve eyaletler, kolej ve üniversitelerle beraber çalışan standart eğitim program ve müfredatları geliştirmiştir
Halk Sağlığı Çalışanına Gitme Nedenleri
Halk sağlığı çalışanlarının hizmet verdiği toplumun üyeleri, aşağıdaki konularda yardım almak için onlarla görüşebilir:
- Aile planlaması
- Tüberküloz bakımı
- Sıtma kontrolü4
- Yiyecek ve su temini
- Aşılama
- Topluluk iyileştirilmesi
- Temiz olmayan suya bağlı ishal tedavisi
- Çevre temizliği
- Cilt hastalıklarının tedavisi
- Hasta çocukların tedavisi
Ayrıca halk sağlığı çalışanları temel ilkyardım ve önemli sağlık tarama testlerini de sağlayabilirler. Bunun da ötesinde halk sağlığı çalışanları, toplum üyelerine danışmanlık ve sosyal destek sağlar.
1 Şemsiye terim, belli bir ortak özelliğe sahip birden fazla parçayı, bölümü veya sınıfları birlikte belirtmek için kullanılan ad [1].
2 Mycobacterium tuberculosis bakterisinin sebep olduğu ve akciğerleri etkileyen bulaşıcı bir hastalıktır [2].
3 Kan veya korunmasız ilişki yoluyla bulaşan ve bireyin bağışıklığını zayıflatan bir virüstür (HIV). AIDS ise hastalığın son evresidir. [3]
4 Sıtma, plazmodium denilen bir parazitin sebep olduğu ve sivrisinekler tarafından bulaştırılan ateşli bir hastalıktır [4]
