Tıp

Kendi Vücudunuz Tarafından Üretilen Beyin Dopingi

Çeviren: Çisem Özge Biçer    Düzenleyen: Ümit Sözbilir

Özet: Etkin sinir hücrelerinde EPO ve EPO almaçlarının üretiminin artışı, komşu öncü hücreleri yeni sinir hücreleri oluşturmak üzere uyarır ve sinir hücrelerinin birbirine daha etkili bir şekilde bağlanmasına neden olur.

Eritropoietin veya kısaca EPO, kötülüğüyle ünlü bir doping temsilcisidir. Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunu uyarır. Böylece fiziksel performansı da artırır -en azından şimdiye kadar inandığımız şey buydu. Aynı zamanda bir büyüme unsuru olarak beyindeki sinir hücrelerini korur ve yeniden oluşturur. Göttingen’deki Max Planck Deneysel Tıp Enstitüsündeki araştırmacılar EPO’nun bu etkiyi nasıl yarattığını ortaya çıkardı. Bilişsel zorlukların, beynin sinir hücrelerinde hafif bir oksijen açığını (Araştırmacılar tarafından “işlevsel oksijen azlığı” olarak adlandırılır.) tetiklediğini keşfettiler. Etkin sinir hücrelerinde EPO ve EPO almaçlarının üretiminin artışı, komşu öncü hücreleri yeni sinir hücreleri oluşturmak üzere uyarır ve sinir hücrelerinin birbirine daha etkili bir şekilde bağlanmasına neden olur.

Bir farenin hipokampusunun enine kesiti. EPO tedavisinden sonra hayvanlar, öğrenme ve hafıza için merkez olan bu beyin bölgesinde daha fazla sinir hücresine sahip olur.

EPO büyüme unsuru kırmızı kan hücrelerinin üretimini teşvik eden diğer sorumlular arasındadır. Anemi (kansızlık) hastalarında kan oluşumunu destekler. Ayrıca sporda yasa dışı performans artırıcı olarak da kullanılan oldukça etkili bir maddedir.

“EPO tedavisi, inme sonrası nöronlardaki yenilenmeyi artırarak (‘Nöron korunması’ veya ‘nöron yenilenmesi’ olarak adlandırılır.) beyindeki hasarı azaltıyor. Max Planck Deneysel Tıp Enstitüsünden Hannelore Ehrenreich: “EPO ile tedavi edilen şizofreni, bunalım, bipolar bozukluk veya çoklu skleroz gibi zihinsel sağlık bozuklukları olan hastalar, bilişsel performansta önemli derecede iyileşme göstermiştir.” diyor. Meslektaşlarıyla birlikte Ehrenreich, EPO’nun beyindeki görevini araştırmak için uzun yıllar harcadı.

Daha Fazla Nöron

Ehrenreich ve ekibi, EPO’nun beyin performansını nasıl artırdığının temelinde yatan bedensel düzeneği sistemli biçimde araştırmak için hayvan çalışmalarında fareleri kullanıyor. Araştırmanın sonuçları; yetişkin farelere büyüme unsuru verildikten sonra hipokampusun -öğrenme ve hafıza için oldukça önemli bir beyin bölgesi- piramitsi katmandaki sinir hücrelerinin oluşumunda %20’lik bir artış olduğunu gösteriyor. “Sinir hücreleri hem diğer sinir hücreleriyle daha hızlı bir şekilde daha iyi ağlar oluşturur hem de sinyal değişimini daha verimli hale getirir.” diyor Ehrenreich.

Araştırmacılar, farelere düzensiz aralıkları olan dönen çarklar verdi. “Bu çarklarda koşmak, farelerin beyin için zorlayıcı olan karmaşık hareket dizilerini öğrenmesini gerektiriyor.” diye açıklıyor Ehrenreich. Sonuçlar, farelerin EPO tedavisinden sonra çarklar için gerekli hareketleri daha hızlı öğrendiklerini kanıtlıyor. Ayrıca kemirgenler anlamlı derecede üstün performans gösterir.

Daha Yüksek Oksijen Gereksinimi

Göttingen araştırmacılarının bu güçlü EPO etkilerinin ardındaki yöntemi anlaması önemliydi. Araştırmacılar, beyindeki EPO sisteminin fizyolojik önemini izlemek istediler. Hedefe yönelik bir dizi deneyde, sinir hücrelerinin karmaşık motor görevleri öğrenirken normalden daha fazla oksijene ihtiyaç duyduklarını kanıtlayabildiler. Ortaya çıkan küçük oksijen eksikliği (nispi oksijen azlığı) sinir hücrelerinde EPO üretimi için sinyal tetikler. “Bu kendi kendini güçlendiren bir süreç: Bilişsel uğraş, ‘işlevsel oksijen azlığı’ olarak adlandırdığımız küçük oksijen azlığına yol açar. Bu da karşılık gelen etkin sinir hücrelerinde EPO ve EPO almaçlarının üretimini uyarır. Ardından EPO bu sinir hücrelerinin etkinliğini artırır, komşu öncü hücrelerden yeni sinir hücrelerinin oluşumunu uyarır ve karmaşık ara bağlantılarını çoğaltır; bu durum da insanlarda ve farelerde bilişsel performansta ölçülebilir iyileşmeye yol açar.” diye açıkladı Ehrenreich.

Zihinsel ve bilişsel mücadelenin kendini güçlendiren döngüsü, etkinliğe bağlı oksijen azlığı ve EPO üretimi çeşitli şekillerde etkilenebilir: “Uyarılmış sinir hücrelerinde EPO üretimi yoluyla, bağlantılı öğrenme ve zihinsel eğitim sayesinde bilişsel performans geliştirilebilir. Ek EPO tedavisi uygulanan hastalarda da benzer bir etki elde edilebilir.” diyor Ehrenreich.


Kaynak: https://www.mpg.de/14569880/epo-oxygen-deficit?c=2249

Çisem Özge Biçer

Atatürk Üniversitesi/ Tıp Fakültesi

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu