NASA’nın Mars Perseverance Gezgini Kızıl Gezegene Güvenle İndi

Yazan: Alana Johnson / Grey Hautaluoma
Çeviren: Ümit Sözbilir
Düzenleyen: Esranur Maral

Özet: NASA’nın Perseverance Mars keşif ekibi üyeleri, uzay aracının 18 Şubat Perşembe günü Mars’a başarıyla ulaşmasından kısa bir süre sonraki inişini NASA’nın Pasadena Kaliforniya’daki Jet Tahrik Laboratuvarında görev kontrolünde izliyor. Perseverance’ın Mars’taki görevinin temel amacı, antik mikrobiyal yaşamın belirtilerini araştırmak da dâhil olmak üzere aslında astrobiyolojidir. Gezici; bölgenin jeolojisini ve geçmiş iklimini tanımlayacak, Kızıl Gezegende insanlı keşifler için yol açacak ve Mars’tan kaya ve regolitleri toplayıp saklayan ilk görev olacak.

NASA şimdiye kadarki en büyük, en gelişmiş gezgini 472 milyon kilometre kat ederek 203 günlük bir yolculuğun ardından perşembe günü Mars’a indirdi. Başarılı inişin onayı, NASA’nın Güney Kaliforniya’daki Jet Tahrik Laboratuvarındaki görev kontrolünde Türkiye saati ile 23: 55’te açıklandı.

Çığır açan teknolojiyle dolu Mars 2020 görevi, Florida’daki Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri İstasyonunda 30 Temmuz 2020’de başlatıldı. Perseverance gezici görevi, Mars örneklerini toplama ve onları Dünya’ya getirme konusunda oldukça iddialı bir ilk adımdır.

NASA Yöneticisi Vekili Steve Jurczyk, “Bu iniş; NASA, Amerika Birleşik Devletleri ve küresel olarak uzay araştırmaları için önemli anlardan biri. Mars 2020 Perseverance görevi, ulusumuzun en zorlu durumlarda bile sebat eden, ilham veren, ilerleyen bilim ve keşif ruhunu somutlaştırıyor. Görevin kendisi, geleceğe yönelik ısrarlı insan idealini gerçekleştirme konusunda bir adım atıyor ve ayrıca Kızıl Gezegenin insan keşfine hazırlamamıza yardımcı olacak.” dedi.

Yaklaşık bir arabanın büyüklüğünde (1.026 kilogram) olan jeolog ve astrobiyolog görevi gören robot, Mars’ın Jezero Kraterinin iki yıllık bilimsel araştırmasına başlamadan önce birkaç hafta teste tabi tutulacak.

Gezici, bölgenin jeolojisini ve geçmiş iklimini tanımlamak için Jezero’nun antik göl yatağı ve nehir deltasındaki kayaları ve tortuyu araştıracak olsa da görevinin temel bir parçası antik mikrobiyal yaşamın belirtilerini araştırmak da dâhil olmak üzere aslında astrobiyolojidir. Bu amaçla NASA ve ESA (Avrupa Uzay Ajansı) tarafından planlanan Mars Numune Dönüşü çalışması, Dünya’daki bilim insanlarının Persevarance tarafından toplanan örnekleri Kızıl Gezegene gönderilemeyecek kadar büyük ve karmaşık aletler kullanarak geçmiş yaşamın kesin işaretlerini aramak için incelemelerine imkân tanıyacak.

NASA’da Bilim Görevi Müdür Yardımcısı Thomas Zurbuchen, “Bugünün heyecan verici olayları nedeniyle başka bir gezegendeki dikkatlice seçilmiş yerlerden ilk bozulmamış örnekler Dünya’ya geri gönderilmeye bir adım daha yaklaştı. Perseverance, Mars’tan taş ve regolit geri getirmenin ilk adımıdır. Mars’tan gelecek olan bu el değmemiş örneklerin bize ne söyleyeceğini henüz bilmiyoruz ama bize söyleyebilecekleri yaşamın bir zamanlar Dünya’nın ötesinde var olabileceği de dâhil olmak üzere muazzam şeyler olacaktır.” dedi.

Yaklaşık 45 kilometre genişliğindeki Jezero Krateri, Mars ekvatorunun hemen kuzeyindeki dev bir çarpma havzası olan Isidis Planitia’nın batı ucunda bulunuyor. Bilim insanları, 3,5 milyar yıl önce kraterin kendi nehir deltasına sahip olduğunu ve suyla dolu olduğunu belirlediler.

Jezero Krateri’nin keşfi yoluyla Perseverance için elektrik ve ısı sağlayan güç sistemi, Çok Amaçlı Radyoizotop Termoelektrik Jeneratör ya da diğer adıyla MMRTG’dir. ABD Enerji Bakanlığı (DOE) bu cihazı sivil uzay uygulamaları için güç sistemleri geliştirmek amacıyla devam eden bir ortaklıkla NASA’ya sağladı.

Yedi adet temel bilim aleti ile şimdiye kadar Mars’a gönderilen en fazla kamera ve son derece karmaşık örnek önbellekleme sistemiyle donatılmış Perseverance, Jezero bölgesinde antik mikroskobik Mars yaşamının taşıllaşmış kalıntılarını araştıracak ve yol boyunca örnekler alacak.

NASA’nın Gezegen Bilimi Bölümü müdürü Lori Glaze, “Perseverance, şimdiye kadar yapılmış en gelişmiş robotik jeologtur ancak mikroskobik yaşamın bir zamanlar var olduğunu doğrulamak muazzam bir kanıt gerektirir. Gezici araçta sahip olduğumuz harika cihazlarla çok şey öğrenecek olsak da örneklerimizin Mars’ın bir zamanlar yaşam barındırdığına dair kanıtlar taşıyıp taşımadığını söyleyebilmesi için Dünya’daki çok daha yetenekli laboratuvarlara ve aletlere ihtiyacımız olabilir.” dedi.

İnsan Görevlerinin Önünü Açmak

JPL Yöneticisi Michael Watkins, “Mars’a inmek her zaman inanılmaz derecede zor bir görevdir ve geçmişteki başarımızı geliştirmeye devam etmekten gurur duyuyoruz. Perseverance bu başarıyı gerçekleştirirken aynı zamanda bu gezici kendi yolunu açıyor ve yüzey görevinde yeni zorluklara meydan okuyor. Gezgini sadece yere inmede değil Dünya’ya dönmek ve en iyi bilimsel örnekleri bulup toplamak için inşa ettik. İnanılmaz derecede karmaşık örnekleme sistemi ve özerkliği yalnızca bu görevi mümkün kılmakla kalmıyor, aynı zamanda gelecekteki robotik ve mürettebatlı görevler için zemin hazırlıyor.” dedi.

Mars Giriş, Alçalma ve İniş Aletleri 2 (MEDLI2) duyaç paketi, giriş sırasında Mars’ın atmosferi hakkında veri topladı ve Arazi-Göreceli Navigasyon sistemi son iniş sırasında uzay aracına otonom olarak rehberlik etti. Her ikisinden de gelen verilerin gelecekteki insan görevlerinin diğer dünyalara daha güvenli ve daha büyük yüklerle inmesine yardımcı olması bekleniyor.

Perseverance’ın bilim araçları, Mars’ın yüzeyinde bilimsel olarak birçok uygulamanın denenmesine fırsat yaratacak. Perseverance’in direği veya kafasında yer alan Mastcam-Z, uzaktan algılama ve Mars manzarasının yüksek çözünürlüklü, renkli 3B panoramalarını oluşturan bir çift yakınlaştırılabilir bilim kamerasıdır. Ayrıca direğin üzerinde bulunan SuperCam, kayaların ve tortuların kimyasını incelemek için atımlı bir lazer kullanır ve bilim insanlarının kayaların özelliklerini ve sertliklerini de dâhil olmak üzere daha iyi anlamalarına yardımcı olmak için kendi mikrofonu vardır.

Gezginin robotik kolunun ucunda, döner kulede yer alan x Işını Litokimyası için Gezegensel Cihaz (PIXL) ve Raman & Canlılar için Işıklılık & Kimyasallar ile Yaşanabilir Ortamlar Tarayıcısı (SHERLOC), Mars’ın jeolojisinden veri toplamak için birlikte çalışacak. PIXL, bir kayanın temel kimyasını araştırmak için bir x ışını demeti ve bir dizi duyaç kullanacak. SHERLOC’un morötesi lazer ve tayfölçeri, İşlemler ve Mühendislik için Geniş Açılı Topografik Duyaç (WATSON) görüntüleyicisiyle birlikte kaya yüzeylerini inceleyecek ve Dünya’daki yaşamın karbon temelli yapı taşları olan bazı minerallerin ve organik moleküllerin varlığını haritalayacak.

Gezici ana gövdesi de üç bilim cihazına ev sahipliği yapıyor. Mars’ın Yüzey Altı Deneyi İçin Radar Görüntüleyici (RIMFAX), Mars yüzeyindeki ilk yeraltına giren radardır ve Mars yüzeyinin farklı katmanlarının zaman içinde nasıl oluştuğunu belirlemek için kullanılacaktır. Veriler, yer altı su buzu birikintilerini arayan gelecekteki duyaçların önünü açmaya yardımcı olabilir.

Ayrıca Mars Oksijen Yerinde Kaynak Kullanım Deneyi (MOXIE) teknolojisi gösterimi, gelecekteki Kızıl Gezegen keşiflerini göz önünde bulundurarak Kızıl Gezegenin zayıf ve çoğunlukla karbondioksit atmosferi olan ince havadan oksijen üretmeye çalışacak. Direk ve ana gövde üzerinde duyaçlar bulunan gezginin Mars Çevresel Hareketler Çözümleyicisi (MEDA) cihazı; günümüz Mars hava durumu, iklimi ve tozu hakkında önemli bilgiler sağlayacaktır.

Şu anda Perseverance’in göbeğine bağlı olan minicik Ingenuity Mars Helikopteri, başka bir gezegende ilk güçlü ve kontrollü uçuşu deneyecek bir teknoloji gösterisidir.

Proje mühendisleri ve bilim insanları şimdi Perseverance’ın önümüzdeki bir veya iki ay boyunca her cihazı, alt sistemi ve alt yordamını test ederek sınama işlemini adım adım uygulayacak. Eğer her şey yolunda giderse ancak o zaman helikopteri uçuş testi aşaması için yüzeye yerleştirecekler. Başarılı olması durumunda Ingenuity, Kızıl Gezegenin keşiflerine havadan gerçekleştirilebilecek yeni bir boyut ekleyebilir. Bu tür helikopterler keşif görevleri, gelecekteki astronotlar için üslerinden uzakta teslimat yapabilirler.

Ingenuity’nin test uçuşları tamamlandıktan sonra gezginin antik mikrobiyal yaşama dair kanıt arayışı ciddi anlamda başlayacak.

JPL’deki Mars 2020 Perseverance gezici görevinin Proje Yöneticisi John McNamee, “Perseverance bir gezginden, onu inşa eden ve bizi buraya getiren bu harika kadın ve erkek topluluğundan daha fazlasıdır. Görevimizin bir parçası olmak için kaydolan 10,9 milyon kişiden bile fazla. Bu görev, insanların azmettiklerinde neler başarabilecekleriyle ilgilidir. Bu kadar ileri gittik. Şimdi daha da ilerilere gitmemizi izleyin.” dedi.