Yazan: François Maginiot
Çeviren: Ümit Sözbilir
Düzenleyen: Ezgi Ordu
Özet: Gök Mekaniği ve Gök Günlüğü Hesaplama Enstitüsünde (Paris Gözlemevi-PSL/CNRS) çalışan CNRS ve Sorbonne Üniversitesinden iki bilim insanı, Satürn’ün uydularının etkisinin gaz devinin dönme ekseninin eğimini açıklayabileceğini gösterdi. Nature Astronomy dergisinde 18 Ocak 2021’de yayımlanan çalışmaları, eğimin önümüzdeki birkaç milyar yıl içinde daha da artacağını öngörüyor.
Davut ile Golyat hikâyesinde Davut’un dev Golyat’ı yenmesi gibi, Satürn’ün eğimine aslında minik uydularının neden olabileceği görülüyor. Bu, CNRS, Sorbonne Üniversitesi ve Pisa Üniversitesinden bilim insanları tarafından yürütülen ve Satürn’ün dönme ekseninin mevcut eğiminin, uydularının ve özellikle de en büyük uydusu Titan’ın uzaklaşmasından kaynaklandığını gösteren alanyazında yapılan son çalışmaların aslında nihai bir sonucudur.
Son gözlemler, Titan ve diğer uyduların gitgide Satürn’den astronomların tahmin ettiğinden çok daha hızlı uzaklaştığını göstermiştir. Araştırmacılar, bu artan uzaklaşma oranını hesaplamalarına dâhil ederek, bu sürecin Satürn’ün dönme ekseninin eğimini etkilediği sonucuna varmışlardır: uyduları uzaklaştıkça gezegen gittikçe daha fazla eğilir.
Satürn’ü sarsan belirleyici olayın nispeten yakın zamanda meydana geldiği düşünülüyor. Satürn’ün dönüş ekseni, oluşumundan sonraki üç milyar yıldan fazla bir süre boyunca yalnızca hafifçe eğik kaldı. Yaklaşık bir milyar yıl önce, uydularının kademeli hareketi, bugün de devam eden bir salınım olgusunu tetikledi: Satürn’ün ekseni, Neptün gezegeninin yörüngesi ile etkileşime girdi ve bugün gözlemlenen 27°’lik eğime ulaşana kadar kademeli olarak eğildi.
Bu bulgular, önceki senaryoları sorgulamaktadır. Gök bilimciler bu salınımın varlığı konusunda zaten hemfikirdi. Ancak, Neptün’ün yörüngesindeki bir değişiklik nedeniyle bunun çok daha erken (dört milyar yıl civarı) gerçekleştiğine inanıyorlardı. O zamandan beri, Satürn’ün ekseninin sabit olduğu düşünülüyordu. Aslında, Satürn’ün ekseni hala eğimli ve bugün gördüğümüz şey, bu eğim hareketinde yalnızca bir geçiş aşaması. Önümüzdeki birkaç milyar yıl içinde Satürn’ün ekseninin eğimi iki katından fazla olabilir.
Araştırma ekibi, dört ana uydusunun uzaklaşması nedeniyle benzer bir eğilme geçirmesi ve Uranüs’ün yörüngesiyle salınıma girmesi beklenen Jüpiter gezegeni hakkında zaten benzer sonuçlara varmıştı: Önümüzdeki beş milyar yıl içinde Jüpiter’in ekseninin eğimi 3°’den 30°’nin üzerine çıkabilir.
