Elektrikli Trotinetler (scooter) Pek de İklim Dostu Değiller

Çeviren: Burak Çankaya  Düzenleyen: Ümit Sözbilir 

“Bird Boasts” müşterilerine “trafiğe takılmadan ve karbondioksit salımlarına sebep olmadan bir sürüş yaşatacaklarını” söylüyor. Rakibi olan ‘Lime’ firması ise “kısa mesafeli ulaşım için otomobillere olan bağımlılığı azalttığını ve gelecek nesillere daha temiz, sağlıklı ve temiz bir gezegen bıraktığını” iddia ediyor.

 Ancak bataryayla çalışan trotinetlerin egzoz dumanı çıkarmamasının “0 (sıfır) salıma sahip olduğu’ veya ‘çevre dostu” olduğu anlamına gelmez. Araçların iklime olan gerçek etkileri onların nasıl üretildiklerine, neyin yerine geçtiklerine ve ne kadar uzun süre dayandıklarına bağlıdır. 

Kuzey Karolina Devlet Üniversitesinden bir grup araştırmacı, Lime fişlerine “Sürüşünüz Karbon İçermez” ibaresini yazdıktan sonra trotinetlerin üretilmesi, nakliyesi, şarj edilmesi, toplanması ve elden çıkarılması sürecinde kaynaklanan salımları belirleyen “yaşam döngüsü değerlendirmesi” çalışmasını yapmaya karar verdiler.

Çalışma sonucunda, istasyonsuz trotinetlerin genellikle her yolcu için mil başına fazla yolcu kapasiteli standart dizel otobüsten, elektrikli motordan, elektrikli veya normal bisikletten ve tabii ki yürümekten daha fazla sera gazı salımına sebep olduğu ortaya çıktı. 

Makale, trotinetlerin standart bir otomobilin ürettiği salımın yarısı kadar yani yaklaşık olarak mil başına 200 gram karbondioksit ürettiğini tespit etti. Arabalar ise yaklaşık olarak mil başına 415 gram karbondioksit üretiyorlar. Ancak en önemlisi, araştırmacılar Kuzey Karolina eyaletinin Raleigh şehrinde bulunan e- trotinet binicileri anketinde yalnızca %34’ünün başka bir şekilde kişisel araba veya araba paylaşımı hizmeti kullanabileceğini buldu. Neredeyse yarısı (%48) bisiklete binebilir ya da yürüyebilecek iken, %11’i otobüse binebilir ve %7’si ise yolculuk yapmayabilirdi.

Sonuç olarak: aşağı yukarı zamanın üçte ikisi, trotinet sürmek seçeneğinden daha fazla sera gazı salımına neden oluyor. Ve bu artan salımlar bir mühendislik profesörü ve makalenin yazarlarından olan Jeremiah Johnson’a göre, araba sürüşlerinden elde edilen ve dikkate alınmayan kazanımlardan daha büyüktür.

Araçları şarj etmek için kullanılan elektrik, ürünün oluşturduğu salıma en az katkı sağlayan unsurlardan birisidir. Araştırmacıların tahminine göre salım üretiminin yarısı da kısmen Çin yapımı olan Xiaomi M365 trotineti kullanan Lime ve Bird’ün söküldüğündeki ham madde ve üretim sürecinden geliyor.

Araştırma ekibi, alüminyum çerçeve, çelik parçalar, lityum-iyon pil ve elektrik motoru dâhil olmak üzere her bir parçayı tek tek araştırdılar. Daha sonra, bu hammaddelerin çıkarılmasının, üretilmesinin ve dağıtımının çevresel etkilerini değerlendirmek için daha önceki hakemli çalışmaların bulgularına güvendiler.  

Ancak bu salımların mil başına ne kadar salıma sebep olduğu büyük ölçüde trotinetlerin ne kadar süre dayandığına bağlıdır. Giderek daha belirgin hale gelen bir sorun ise, araçların 2 yıllık olan kuramsal çalışma ömrünün gerçek şartlarda bu kadar da uzun olmamasıdır. 

Trotinetler çeşitli sulak alanlara atılır, binalardan fırlatılır, ateşe verilir, araçla üstünden geçilir(ezilir), sağa sola çarpılır. California eyaletinin Oakland şehrindeki temizlik ekipleri Merritt Gölü’nden geçtiğimiz yıl bir ay içinde 60 trotinet çıkardı.

Geçen yıl Kentucky eyaletinin Louisville şehrinde Quartz tarafından yapılan Bird firmasının açılış filosundaki açık verilerin, ortalama bir trotinetin ömrünün 28,8 gün sürdüğünü buldu. Aynı şekilde, Bird firması da yatırımcı belgelerinde trotinetlerin bir veya iki ay dayanabileceğini daha önceden kabul etti.

Salımın %43’lük büyük bir payı da Raleigh gibi bir şehirde dolaşarak, bahçelere ve kaldırımlara yayılmış trotinetleri toplamak, merkezi bir dolum istasyonuna götürmek ve onları sürücülerin bulabileceği noktalara bırakmak için gerekli olan araç filosu tarafından üretiliyor.

Lime firması, çevresel ayak izi ile ilgili kaygıların bir kısmını gidermek için çaba gösterdi. Geçtiğimiz yılın sonunda şirket, trotinetleri şarj etmek ve toplamak için kullanılan araçları elektrikli araçlar yaparak, yenilenebilir enerji ve karbon dengeleme tasarılarına yatırım yaparak bütün salımı dengelemeye çalıştı.

Lime yetkilileri, “Yeni hareketlilik seçeneklerinin çevresel faydaları hakkındaki araştırmaları memnuniyetle karşılıyoruz ancak bu çalışma büyük ölçüde varsayımlara ve sonuçlarda yüksek değişkenlik üreten eksik verilere dayanıyor.” dedi ve ekledi “Mikro hareketliliğin kirliliği ve verimli ulaşım kipleri sayesinde iklim değişikliğini azaltacağına inanıyoruz. Ayrıca daha sürdürülebilir bir şirket olmamıza yardımcı olan teknoloji ve çalışmalarda hızlı ilerlemeler kaydettik.”

Bununla birlikte, Kuzey Karolina’daki bulgular, yaşam döngüsü salımlarını veya kullanım biçimlerini değerlendirmek için daha önce yapılan bazı çalışmalarla tutarlıdır.

Portland Ulaşım Bürosu, şehirdeki sürücülerin yalnızca %34’ünün kendi arabalarını sürmek, bir binek paylaşım servisini ya da taksiyi kullanmak yerine e- trotinet kullandığını tespit etti. Aslında, Lime, 26 şehirde yapılan anketlerde ‘her üç seyahatten birinde’ bir araba yolculuğunun yerine geçtiğini keşfetti.

Öte yandan Rhodium Group, salım rakamlarının 28 gramdan çok daha düşük bir seviyeye geldiğini bildirdi. Araştırma firmasının çözümlemecisi Hanna Pitt, yeni çalışmanın yönteminin makul göründüğünü fakat sonuçlarda büyük bir boşluk yaratan varsayımlarda bazı önemli farklılıklar olduğunu söyledi.

Bunlar arasında, Rodyum trotinetlerin her gece toplandığını varsaymadı. Raleigh politikası bunu gerektirir, ancak bunun ortak bir uygulama olduğu anlamına gelmez. Firma ayrıca, araçların uzun yollarda sürüldüğünü, Pitt’in çok cömert olabileceğini söylediği Vandalizm ve gerçek dünyadaki yozlaşma ve yıpranma düzeyi göz önüne alındığında, standart batarya ömürleri doğrultusunda batarya ömürlerinin korunduğunu söyledi.

Yine de şunları söylüyor: “Trotinetlerin mil başına salımları binek aracın yarısı kadar olması şok edici olurdu.” 

Kuzey Karolina Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya göre salımı azaltma için elektrikli veya en azından daha verimli yakıtlı araçlar ile trotinetleri toplamak, toplanan ve bırakılan noktalar arasındaki mesafeyi azaltmak ve sadece trotinetlerin bataryası düşük olduğunda toplanması gibi yollar var vardır. Geri dönüşümlü malzemelerin özellikle de alüminyumun oranının artırılması da yardımcı olacaktır.

Yapılabilecek en önemli değişim ise trotinetlerin kullanım ömrün uzatmaktır. Araçlar bir kaç ay yerine 2 yıl boyunca sürülebilirse ortalama olarak mil başına 30% oranında salım düşümüne sebep olabilirler ve trotinetleri zamanın %96’sı kadar daha temiz bir seçenek haline getirebilir.

Elbette gideceğimiz yere yürümek en yeşil ve çevreci çözüm olacaktır.  

Kaynak: https://www.technologyreview.com/s/614050/electric-scooters-arent-so-climate-friendly-after-all-lime-bird/