Küresel Isınmanın Doğal ve İnsan Kaynaklı Nedenleri
Çeviren: Burak Çankaya
Düzenleyen: Şule Selçuk & Ümit Sözbilir
Küresel ısınma atmosfere insanlar tarafından salınan çeşitli sera gazlarından dolayı dünyanın ortalama sıcaklığındaki artıştır. Küresel ısınma dünyada çeşitli yerleri etkilemektedir. Küresel ısınma yüzünden buzullar erimekte ve dolayısıyla deniz seviyesi yükselmektedir. Deniz seviyesinin yükselmesi deniz seviyesine yakın bölgelerde yaşayan insanlara tehlike teşkil etmektedir.
Deniz seviyesinin yükselmesi bitkilerin üzerini kapatır ve ölmelerine sebep olur. Bitkiler ölünce hayvanlar ana besin kaynağını kaybederler. Biz insanlar ise iki besin kaynağımızı da (bitkiler ve hayvanlar) kaybederiz. Bu aynı zamanda insanların evlerini de kaybetmesine sebep olabilir. Başka bir deyişle eğer küresel ısınma zamanında durdurulmazsa tüm zincir etkilenecektir.
Küresel sıcaklığın %3 artmasıyla çoğu kişi küresel ısınmanın yükselişte olduğunu düşünüyor. Uzmanlar hiç vakit kaybetmeden enerji tasarrufu yapmamız gerektiğini söylüyorlar. Kullanmadığınız ışıkları kapatın ya da ‘tak tak kim var orada şakası’ yapmayı seven o gıcık iş arkadaşınla arabayı ortak kullanın. Hepimiz bilim insanlarından bu tür tavsiyeler duyuyoruz. Onların argümanları veri ve kesin sonuca yönelik araştırmalar bakımından sağlamken, acaba küresel ısınmaya sebep olan bir tek bizler miyiz? Bunun cevabı biraz karmaşık.
Birleşmiş Milletler, küresel ısınma ile ilgili son bilimsel bulguların gözden geçirilmesi ve bilinen her şeyi özetleyen bir rapor hazırlanması için Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli(IPCC) altında bir grup bilim insanını topladı.
İşte küresel ısınmanın doğal ve insan kaynaklı başlıca nedenleri.
Küresel Isınmanın En Büyük 5 Doğal Nedeni
- Orman Yangınları: Doğa tarafından ormanların yok edilmesi küresel ısınmanın başlıca sebeplerinden bir tanesidir. Doğal orman yangınlarının genellikle haberlerde dağ evlerini ve topluluklarını tahrip ettiği gösterilir. Bu kayıp yeterince trajik iken, bu doğal orman yangınlarının etkileri dünyanın atmosferine de bir sorun teşkil eder. Orman yangınları sonucunda karbonla dolu duman atmosfere salınır. Yeniden ormanların büyümesi yavaş olur ve bu boğucu karbonlu havaya gerekli oksijeni sağlayacak kadar istikrarlı olmaz. Doğal orman yangınları eninde sonunda kendi yolunu bulacaktır, ancak küllerin bıraktıkları şeyler atmosfere sıkışan kirletici gazlar olacaktır.
- Donmuş Toprak(Permafrost): Kuzey Yarımkürenin %25’ini oluşturan donmuş toprak artarken karbon ve metan gazlarını içinde barındırır. Şimdi siz Tibet’te donarken küresel ısınmanın nasıl olabileceğini düşünebilirsiniz. Aslında donmuş toprak dünyanın atmosferine karbon sızdırıyor. Bilim insanları donmuş toprağın bu gazları salmasını engelleyemezken, dünyanın hızla artarak eriyen buzulları endişenin temel sebebidir.
- Güneş Lekeleri: Çevre Koruma Ajansına (EPA) göre güneş lekeleri küresel sıcaklığı arttırmaktadır. Güneş lekeleri aslında radyasyon yayan güneş plazmasının geçişini kısıtlar. Radyasyonun kötü bir şey olduğunu bilmek için NASA’da çalışmanız gerekmiyor. Güneş lekeleri ve güneş patlamaları güçlü ve durdurulamazdır. Bunlar Dünyanın atmosferine yayılan enerjiyi değiştirip iklim sıcaklığını arttırabiliyorlar. Ancak güneş patlamaları milyonlarca yıldır süren doğal olaylardır. Sadece güneş lekeleri ve güneş patlamaları suçlu olsaydı son yıllarda dünyanın sıcaklığı o kadar da çok değişmezdi.
- Su Buharı: Eğer NASA’nın ay görevleri ve dış uzayı yörüngelemekten başka işi olmadığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. NASA’ya göre kalın tabakada bulunan gazların üçte ikisi su buharı formundadır. Sıcaklık artarsa buhar da artar. Su buharı kaçamaz ve bu yüzden daha sıcak iklimlerdeki sonuçlar değişir. NASA küresel ısınmaya etkilerini azaltmak için su buharı çözeltileri üstünde çalışıyor.
- İnsanın En İyi Dostu: Bizim hayvanlar alemindeki dost canlısı, tüylü, tuhaf dostlarımız da biraz suçlular. Hayvanlar da nefes verirken karbondioksit ve metan salarlar ama onların insanlara göre küresel ısınmaya katkıları ve yenilenemeyen enerji tüketimleri daha azdır. Hayvanların saldığı karbondioksit çok az olmasına rağmen bu küresel ısınmanın doğal sebeplerinden birisi olduğunu değiştirmiyor.
Küresel Isınmanın İnsan Kaynaklı En Büyük 7 Sebebi
- İnsan Kaynaklı Ormansızlaşma: Ormansızlaşma ağaç ve bitkilerin geliştirici bir faaliyete yol açması için kesilmesidir. Doğa ananın bir ormanı temizlemesi bir şey, ama insanın bunu tarım, yakıt ve diğer tüketim kaynakları için kesmesi başka bir şeydir. Her gün ormanlarımız çiftlik ve fabrikalara yer açmak için buldozerlerle temizleniyor. Odun ve kömür için kullanılan yakıtın tek yaptığı şey atmosfere kirletici gaz salmasıdır. Ormancılıktan sağladığımız diğer tüketici maddelerimiz de kağıt ve kereste. Ormanlarımızın kaybı havaya onunla mücadele edecek yeterli miktarda oksijen salınmayıp çok fazla karbon salınması ile oluşan bir zincirleme tepkime doğurur.Bu bizim sera etkisini durdurmanın ağaçlarımızı korumadan geçtiği anlamına geliyor ve böylece biz de rahatça nefes alıp yaşayabiliriz. Ormansızlaşma ağaçları kesme ya da yakma ile atmosferde bulunan sera gazının artmasına yol açıyor. Yeni gelişim projeleri, ev ve fabrikalar için arazi gerekliliği, odun ve toprak erozyonu gerekliliği küresel ısınmaya yol açan ormansızlaşmanın başlıca sebeplerindendir.
- Fosil Yakıtları: Taşıtlarla, elektrikle ya da sanayi ile ilgili olsun kirlilik küresel ısınmanın temel sebebidir. Her gün milyarlarca taşıt atmosfere çeşitli gazlar salıyor. Bu dünyanın ısınmasına ve ortalama sıcaklığının artmasına sebep oluyor. Elektrik birçok bakımdan kirliliğe sebep olur. Dünya çapında elektriğin %75’inden fazlası fosil yakıtlarından üretiliyor. Fosil yakıtlar yandığında atmosfere birçok gaz, en önemlisi de karbondioksit gönderiliyor. Kömür gibi fosil yakıtlar elektrik üretmek amacıyla yakılır. Kömür elektrik üretmek için kullanılan başlıca fosil yakıtıdır. Kömürün birim başına ürettiği enerji doğal gazın 1.7 katıdır ve petrolün de 1.25 katıdır. İnsanlığın ilk günlerinden itibaren her gün her yerde tükettiği büyük miktarda enerjinin hepimiz farkındayız. ABD’nin neredeyse %40’ ı fosil yakıtlar, benzin ve evdeki elektrik tüketimi yüzünden karbondioksit salınımı yapıyor. Yenilenebilir enerji kaynakları, temiz yanan yakıt seçenekleri ve tüketilen enerji miktarını azaltma yöntemleri bulmak bunu %40 oranında azaltabilir. Diğer yandan sanayiler suya ve havaya çeşitli gazların salınmasına sebep olmaktadır. Karbondioksit, metan ve azot oksit başlıca sera gazlarındandır. Farklı gazlar farklı ısı tutma kabiliyetlerine sahiplerdir. Bazıları karbondioksitten daha fazla ısı tutarlar. Metan atmosferde ısı tutmada karbondioksitten daha etkilidir. Araba sürerek, kömür yakıtlı santrallerden üretilen elektriği kullanarak ve evlerimizi doğal gazla ısıtarak biz atmosfere karbondioksit ve diğer ısı tutan gazları salıyoruz.
- Katı Atık Sahası: Çöpümüzü çöp kutularına attığımızda katı atık sahalarına gider. Katı atık sahaları dünyada birçok yerde bulunan o büyük kötü kokan çöp yığınlarının olduğu yerlerdir. Daha sonra bu çöpler geri dönüşüm şirketleri tarafından yararlı ürünler yapılmak amacıyla kullanılır. Çoğu zaman bu çöpler yakılır ve böylece atmosfere metan da dahil bir takım zehirli gazlar salınır. Bu devasa miktardaki zehirli sera gazları atmosfere salınınca küresel ısınmayı daha kötü hale getirir.
- Nüfus Fazlalığı: Küresel ısınmanın bir diğer sebebi de nüfus fazlalığıdır. Karbondioksit küresel ısınmaya katkı sağladığı için nüfus artışı bu sorunu daha da kötü hale getiriyor çünkü atmosfere daha fazla karbondioksit salmış oluyoruz. Daha fazla insan, daha fazla besin talebi, atmosfere de daha fazla karbondioksit, daha fazla araç ve ev talebi anlamına gelir. Ürün ve hizmetlerin taşınması ulaşım sektörü ile yapıldığı için daha fazla besin talebi daha çok nakliyeyi beraberinde getirecektir. Daha fazla araç talebi daha fazla kirlilik ve trafik anlamına gelir ve trafik de ışıklarda daha uzun bekleme süresini beraberinde getirir ve bu da daha fazla yakıt yakılmasına sebep olur. Daha fazla ev talebi de bitki ve ağaçların evlere ve okullara yol yapılmak için kesilmesi anlamına gelir.
- Madencilik: Petrol ve kömür sera gazı üretiminde başlıca iki suçludur. Metan gazı da karbondioksit gibi güneş ışınlarını tutan atmosferin üstüne kalın bir kalkan yaratır. Devam eden madencilik işlemleri ile bu zararlı gazlar sadece ve sadece artacaktır.
- Suni Gübre Kullanımı: Amerika’daki sayısız çiftlik arazilerini bir düşünün. Gübrenin yaptığı şey toprağa karıştığı anda azot oksit üretmektir. Azot oksit, karbondioksitten 300 kat daha tehlikelidir. Çevre Koruma Ajansı ısrarla tarım endüstrisinin gübre kullanımının küresel ısınmanın başlıca sebeplerinden biri olduğu konusunda uyarıyor.
- Et Tüketimi: Başlarda hayvanlar aleminin atmosfere karbondioksit salmada bir bakıma suçlu olduğunu söylemiştik. Aslında suçun büyüğü bizde. Bizim batı tipi beslenme şeklimiz ve alışkanlıklarımız, hayvan ürünlerinin büyütülmesi, otlanması ve üretilmesi küresel sıcaklığın artmasına sebep oluyor. Araştırmalara göre sera gazlarının – metan, karbondioksit ve azot oksit- %51’ine hayvan tarımı sebep oluyor. Eğer o çok sevilen çizburgerleri yemeyi bıraksaydık, hayvanların sebep olduğu aşırı miktarda karbondioksit atmosfere salınmazdı.
Küresel ısınmaya sebep olan bir takım doğal faktörler vardır. Bilim insanları güneş lekelerini, su buharını, donmuş toprağı gözlemlerken, böylesine muazzam güçleri anlamak için yapılabilecek çok bir şey yok. Ancak bizim yapabileceğimiz gezegenimize gerçekten iyi davranmak ve değer vermektir.
Küresel ısınma sadece ekosistemlerin, mevsimlerin bozulmasına ve deniz seviyesindeki yükselişe değil aynı zamanda bu gezegende dilediğimiz kalitede yaşamamıza da etki eder. Tükettiğimiz enerji miktarını azaltmak için yapabileceğimiz çok şey var. Yenilenebilir enerjiye geçmek, yaşam ve beslenme şeklimizi değiştirmek ve yenilenemeyen ürünleri tüketimimizi kontrol altına almak büyük fark yaratabilir. Dünyamızın geleceği bizim elimizde. Peki küresel ısınma doğanın mı suçu yoksa bizim mi?
Konuyla alakalı diğer yazılarımız
Küresel Isınmanın Yıkıcı Etkileri
Küresel Isınmayı Durdurmanın Basit Yolları
Küresel Isınma İle İlgili 35 Şaşırtıcı Gerçek!
