Dünya Mahkemelerinin Blockchain Teknolojisine İlgisi
Çin, Fransa ve Rusya’nın ardından Tayland da blokzincir teknolojisinden hukuk alanında yararlanmak için çalışmalara başladı.
Yazan: Esranur Maral Düzenleyen: Ümit Sözbilir
Özet: Çin, Fransa ve Rusya’nın ardından Tayland da blokzincir teknolojisinden hukuk alanında yararlanmak için çalışmalara başladı.
Dördüncü Sanayi Devrimi’nin bir getirisi olan dağıtık defter teknolojisinin[1] (Distributed Ledger Technology) ekonomik anlamda şifreli (kripto) para sektörüne katkısının yanı sıra ödeme sistemleri, turizm, sağlık, ulaşım, iletişim, hukuk ve hatta medya ve eğlence endüstrisi gibi birçok alanda da kullanılabileceğinin fark edilmesiyle geleneksel uygulamalardan uzaklaşıldığı gözlemlenmektedir.
Koronavirüs salgını ile birlikte dünyanın hızla bir blokzincir ve yapay zekâ tabanlı topluma evrilme sürecine girdiği açıktır. Bu sebeple sosyal izolasyonun artmasıyla yaşanan ekonomik dalgalanmaları telafi etmeye çalışmada zincir teknolojisi önemli bir işlev olamaya devam ediyor. Söz konusu teknolojinin öncelikli avantajları; defterdeki kayıtların değişmez oluşu, adem-i merkeziyetçiliği sayesinde daha fazla şeffaflık sağlaması, şifrelenmiş yapısı ile veri gizliliği ve güvenliğinin sağlanması olarak sayılabilir.
Kısaca uygulama alanlarına baktığımızda; hesap verilebilir olma isteği doğrultusunda gıda güvenliği ve tedarik zinciri yönetimi için besin envanteri süreçlerinin takibi, dijital sanat eserlerinin satımı, karbon dengelemesi amacıyla gerçek zamanlı karbon ayak izi verilerinin kaydı, eser aşırmalarının (intihallerinin) önüne geçmek için müzik kataloğu ile karşılaştırılan verilerin merkeziyetsiz deftere kaydı, fiziksel evrak sayısının azaltılması için belge yönetimi uygulamaları, sağlık alanında sahteciliğin önüne geçmek için oluşturulan sağlık sertifikaları, verimli-şeffaf yayıncılık için dijital reklamcılık, Greenlight’ın kullandığı akademik kayıtların güvenliği sağlayan uygulamalar, geleneksel kağıt pulların saklanması ve bakımının zorluğuna yönelik çözüm olarak dijital pul derlemi, oyun sektöründe yenilikler (NBA, Atari Token, Pentegon savaş oyunu), yardımlaşma ve bağış adı altındaki Uçurtma Projesi[2], çevrim içi iletişim taleplerine karşılık gizlilik odaklı uçtan uca şifrelenmiş video konferans hizmeti ve daha nicesini görebiliriz.
Çin’in bu teknolojiyi bankacılık, finansman gibi birçok sektörde benimsemedeki ilgisi diğer ülkelerin aksine daha fazla göze çarpıyor (2018 yılı patent başvurularına bakıldığında 90 başvuru ile Alibaba 1. sırada yer almakta.). Sınır ötesi ödemelerini güçlendirme amaçlı uyguladığı pilot programının yanında vatandaşın yasal işlemleri için internet üzerinden kurumlara ulaşmasını kolaylaştıran gerçek zamanlı noterlik işlemleri için uyguladığı pilot programı ve ana başlıktaki “İnternet Mahkemeleri” bunlardan söz edilmeye değer niteliktekilerdir (Çin’in resmi haber ajansından edinilen bilgilere göre 2019 yılında yaklaşık 8 ayda 3,1 milyondan fazla dava blokzincir ve yapay zekâ tabanlı akıllı internet mahkemeleri tarafından görülmüştür.).
Geçtiğimiz yıllarda Zhejiang (Cıciang) Eyaletindeki Hangzhou şehrinde çevrim içi bir “netcourt” web adresinde deneme amaçlı bir mahkeme açılmış, internet ile ilişkili davalarda blokzincir ortamındaki kayıtlar hukuki delil olarak kabul edilerek ilk dava buradan elde edilen dijital deliller ile ele alınmıştır. Örneğin Baidu-TikTok telif hakları davasında TikTok, blokzincir tabanlı deliller sayesinde davayı kazanmıştır. Ayrıca “dava kabulü, arabuluculuk, delil değerlendirmesi, mahkeme öncesi hazırlık ve mahkûmiyet” gibi işlemler de internette yayımlanmıştır.
Bunların yanı sıra bu mahkemelerde ‘‘elektronik mühür’’ denilen bir sistem de kullanılmaktadır. Blokzincir tabanlı bu mühürler, kullanılan mülkün güvencesini kameralı gözetim ile sağlayarak herhangi bir olası zararda mülkün sahibine ve gerekli adli mercilere mesaj ileterek bilgi verecek şekilde planlanmıştır. Adli kolluk faaliyeti olarak şüphelinin yakalanma sürecinde de kolaylık sağlayan bu mühür, şüphelinin hukuka aykırı eylemi sırasında görüntüsünü kayıt altına alacak ve yapılan fiilin yasal sonuçları hakkında kişiyi otomatik olarak uyaran sesli bir mesajı devreye sokacak.
Fransa’da da şirketleri ilgilendiren yasal düzenlemelerin takibi ve şirketlerin yasal durumlarının değişimini takip etmenin kolaylaştırılması adına Ticaret Mahkemelerinde blokzincir teknolojisi kullanılmaktadır. Bu sayede normalde birkaç gün süren işlemlerin bir gün içerisinde tamamlandığı deneyimlenmiştir.
Rusya ise Fikri Mülkiyet Mahkemelerinde söz konusu teknolojiyi kullanarak telif haklarının ihlalini hızlı ve kolay bir şekilde takip etmeyi amaçlamaktadır.
Tayland Adalet Divanı da geçtiğimiz günlerde blokzincir teknolojisinin önümüzdeki yılın başlarında mahkeme personelini eğitmek ve mahkemeler için bilgi toplamak amacıyla uygulanmaya başlayacağını duyurdu. (Tayland Adalet Divanı Ofisi bu uygulamanın dünyadaki “ilk” uygulayıcısı olacaklarını söylese de yukarıda Çin’in bu teknolojiyi kullanmakta olduğunu söylemiştik.)
[1] Aynı ağın çeşitli düğümlerinde çoğaltılan değişmez verileri toplamak, doğrulamak ve bunlara erişmek için gereken tüm teknolojik altyapı ve ilgili protokollerdir.
[2] Ethereum ağı üzerinde gerçekleştirilen akıllı sözleşmeler ile öğrencilerin finansal destek bulmalarına yardımcı olmayı amaçlayan merkeziyetsiz bir burs platformu projesi. Kimliği gizli tutulan destekçiler, öğrencilere sağlayacağı desteği banka hesaplarına referans koduyla ek maliyet olmadan güvenli şekilde yatırabiliyor.
