Yazan: Chen Ly
Çeviren: Bensu Topkül
Düzenleyen: Ümit Sözbilir
Özet:Yapılan bir çalışmaya göre genetik olarak erken yaşta çocuk sahibi olma eğiliminde olan kişilerin 76 yaşına ulaşmaları düşük bir olasılıktır. Çalışmayı yürütenlere göre bu yaş sınırının belirlenmesinin özel bir nedeni yok lakin bunun altında yatan sebep bazı genetik mutasyonlarla ilişkili olabilir. Bu fikir antagonistik pleiotropi (bir genin hayatın erken dönemlerinde yararlı etkileri olurken ilerleyen zamanlarda zararlı etkilerinin ortaya çıkması) olarak adlandırıldı ve kanıtları hâlen araştırılıyor.
270.000’in üzerinde insan genomunun analizi yeni keşfedilen genlerle birlikte erken yaşta çocuk sahibi olmakla 76 yaşından önce ölmenin bağlantılı olabileceğini buldu. Doğal seçilim süreci, insanların daha uzun yaşamak için gelecek nesillere avantajlı olan genleri aktarmalarını ve böylece üremek için daha fazla ömre sahip olmaları gerektiğini öneriyor ancak bunu destekleyecek hiçbir kanıt yok. Neden en büyük evrimsel gizemlerden birisi yaşlanmadır? Yaşamın erken dönemlerinde üremeyi destekleyen genetik mutasyonların daha kısa bir ömre neden olması bunun en önemli nedenlerindendir. Bu fikir antagonistik pleiotropi olarak adlandırılır.
Michigan Üniversitesinden Jianzhi Zhang, “Bunun nedeni doğal seçilimin üremeye büyük ölçüde önem vermesidir. Dolayısıyla üreme için faydalı olan ama daha sonra zararlı olabilecek bu mutasyonlar seçilecektir.” diyor. Pekin’deki Çin Tıp Bilimleri Akademisindeki Zhang ve Erping Long, üreme ve yaşam süreleri arasındaki genetik bağlantı üzerine şimdiye kadarki en kapsamlı araştırmayı yaptıktan sonra bugünlerde antagonistik pleiotropi için daha sağlam kanıtlara ulaşmışlardır.
Zhang ve Erping Long, 1940-1969 yılları arasında doğan Avrupa kökenli 276.406 kişinin United Kingdom Biobank’te yer alan genom verilerini incelediler. Bunun sonucunda araştırmacılar, her bir kişi için erken yaşlarında daha iyi üreme sağlığına sahip olunması ile ilgili genetik varyantların karışımının bir değerlendirmesi olan poligenik puanı hesapladılar ve puanı en yüksek olan birisinin daha geç yaşına kadar üreyebileceğini söylediler. Katılımcıların yaşam sürelerinden de bilgi topladılar. Ya kendileri ya da ebeveynlerinin, bunlar hâlâ hayatta olanlar için, ne kadar süre yaşadıklarını öğrendiler.
İkili, poligenik puanları yaşam süresi verileriyle karşılaştırarak poligenik puanları daha yüksek olan kişilerin 76 yaşına kadar yaşama ihtimalinin daha düşük olduğunu buldu. Zhang “Bu yaşı bir sınır olarak kullanmanın özel bir nedeni yoktu.” diyor. Zhang, yaşam süresi üzerindeki etkilerine rağmen üremeyi arttıran özelliklerin hâlâ seçildiğini daha erken doğanların da 1969’a daha yakın doğanlara göre daha düşük poligenik puana sahip olma eğiliminde olduklarını söylüyor ve “Bulgularımız antagonistik pleiotropi hipotezini destekliyor.” diyor. Üreme özelliklerini geliştiren bazı gen varyantlarının yaşamın ilerleyen dönemlerinde hastalığa neden olabilecek olması bir potansiyel mekanizmadır. Örneğin rs12203592 adı verilen bir varyant, bazı kanserlerle ilişkilendirilmiştir.
Ekip bu eğilimin tutarlı olup olmadığını görmek için daha çeşitli popülasyonlardan daha fazla veri toplamayı düşünüyor. Zhang “Sonuçlarımızın Afrikalı veya Asyalı insanlar için uygun olup olmadığını henüz bilmiyoruz ancak bu modeli görmeyi bekleyebiliriz.” diyor.
Tıbbi gelişmeler dâhil olmak üzere dış faktörlerin insanların daha uzun yaşamasına ve ortalama olarak daha az çocuk sahibi olmasına yol açtığını söyleyebiliriz. Zhang bununla ilgili şunu söyledi: “Bu değişiklikler son derece etkiliydi, öyle ki genetik değişiklikler çevresel faktörlere kıyasla çok azdı.”
Birmingham’daki Alabama Üniversitesinden Steven Austad, “O -dış faktörlerin insanların daha uzun yaşamasına ve ortalama olarak daha az çocuk sahibi olunmasına yol açması- insanlarda antagonistik pleiotropinin ilk güçlü kanıtıdır, evrimsel yaşlanma teorisinin de önemli bir dayanağını desteklemektedir ve daha önce laboratuvar hayvanlarında bol miktarda kanıt vardı ancak insanlara yayılmak antagonistik pleiotropinin geçerliliğini tanımak için önemlidir.” açıklamasını yaptı.
