Yazan: Tom Hale
Çeviren: Şule Selçuk
Düzenleyen: Ceren Mısır
Özet: Bir süredir bilim insanları, insanların Alzheimer hastalığına yakalanan tek hayvan olup olmadığını tartışıyorlardı ancak şimdi yaptıkları bir araştırmaya göre insanların bu özelliği en yakın evrimsel akrabaları olan şempanzelerle paylaşıyor olduğunu düşünüyorlar. İnsan dışındaki türlerle yapılan araştırmalar, Alzheimer hastalığının hem insanlardaki hem de diğer primatlardaki temel sebebini ve altında yatan mekanizmasını bulmaya yardımcı olabilir.
Bir süredir bilim insanları, insanların Alzheimer hastalığına yakalanan tek hayvan olup olmadığını tartışıyorlardı. Ancak şimdi büyük ihtimalle bu özelliği insanların en yakın evrimsel akrabası olan şempanzelerle paylaşıyor olduğunu düşünüyorlar.
Ohio Kent Eyalet Üniversitesindeki Raghanti Laboratuvarından araştırmacılar yaşlılıktan ölmüş (şempanze yılı ile 37-62 yaş arası) 20 şempanze beyninde çalışma yaptılar. Melissa Edler’in tez araştırmasının bir kısmı olan bu çalışma, Neurobiology of Aging‘de yayımlanmıştır [1].
Numunelerde beta-amiloyit plakları ve yumaklar gibi Alzheimer hastalıklı bir insan beyninde görebileceğiniz tüm fiziksel belirtiler mevcuttu. Bu şempanzelerden 13’ü amiloyit plaklarına ve 4’ü de yumaklara sahipti. Plakların sayısının şempanzeler yaşlandıkça arttığı da gözlemlenmiştir.
Alzheimer’ı olan insanlarda beyinde oluşan plaklar ve yumaklar, hücre ölümü ve beyindeki doku kaybının bir numaralı şüphelileridir. Alzheimer, beyin hücreleri arasında amiloyit beta peptitleri denilen yapış yapış proteinlerin birikmesi ile başlıyor. Yapış yapış proteinlerin birikmesi, zamanla beyindeki tau proteinlerinin yumak denilen kıvrılmış ipliklere dönüşmesini sağlıyor ki bu da nöronların ölmesine sebep oluyor.
2008’de yapılan bir çalışma ile bir şempanzede Alzheimer belirtilerinin (plaklar ve yumaklar) “ilk kesin kanıtı” keşfedilmişti [2]. Ancak bu çalışmada kullanılan şempanze beyni, inmeden dolayı ölen bir şempanzeye aitti. Belki de yumakların varlığının açıklaması inmeydi.
Tüm belirtiler belli olmasına rağmen araştırma, bu belirtilerin insanlarda görülen bilişsel zayıflama, oryantasyon bozukluğu, hafıza problemleri, ruh hâli değişimleri vs. gibi diğer semptomlarla bir ilişkisi olup olmadığını göstermedi.
Kent Eyalet Üniversitesinden Mary Ann Raghanti, IFL Science’a verdiği röportajda “Yaşlı şempanze beyinleri, son 20 yıldır çeşitli hayvanat bahçelerinde ve araştırma enstitülerinde yaşayan şempanzelerden toplanıyordu. Bu yüzden bu şempanzeler için yeterli bilişsel veriye sahip değildik. Önceki çalışmalar, yaşlı şempanzelerde hafif bilişsel eksiklikler buldu ancak daha çok çalışma yapmak gerekiyor.” dedi.
Raghanti, artık tutsak şempanzeler yaşlanırken onlardan bilişsel veri toplamak gerektiğini söyledi. Bu verilerin şempanzelerin ölümünden sonra beyin patoloji skorları ile karşılaştırılabileceğini ve en önemlisi de şempanzelerin sağlıklarını ve refahlarını kuvvetlendirme amacı ile kullanılabileceğini belirtti.
En az 46,8 milyon insan bunamadan mustarip ve dünya nüfusu gittikçe yaşlanırken bu sayının her 20 yılda bir ikiye katlanacağı öngörülüyor. Daha da kötüsü bir tedavi hâlâ mümkün değil. Ancak insan dışındaki türlerde yapılan araştırmalar Alzheimer hastalığının hem insanlarda hem de diğer primatlardaki temel sebebini ve altında yatan mekanizmasını bulmaya yardımcı olabilir.
Konuyla alakalı diğer yazılarımız
Alzheimer Hastalığına Karşı Ümit Verici Aşı
“Kimyasal Pasaportlar” Alzheimer İlaçlarının Beyne Girmesine Olanak Sağlıyor
Psikopat Şempanzeler Sayesinde Psikopatinin Genetik Kökeni Olduğu Öğrenildi!
